Απρίλιος 1941 . Αποκαλύπτουμε τα εγκλήματα πολέμου
Έρευνα, Κείμενο-φωτογραφίες: Γιώργος Καρέλας
Δίκαιο Πολέμου.1https://adiotos.wordpress.com/2005/05/09/dikaio-toy-polemoy/
Ο κόσμος οφείλει ευγνωμοσύνη στον θεμελιωτή του Ερυθρού Σταυρού, Ελβετό επιχειρηματία και ανθρωπιστή Ερρίκο Ντυνάν, ο οποίος βρέθηκε κατά τύχη στο Σολφερίνο όπου οι στρατοί της Γαλλίας, του Ποδεμοντίου και της Αυστρίας μόλις είχαν αποχωρήσει από το πεδίο μιας φονικής μάχης (24-6-1859), καταλήφθηκε από φρίκη και βαθιά συμπάθεια όταν είδε τους τραυματίες εγκαταλειμμένους στο πεδίο της μάχης, βογκώντας και να πεθαίνουν αβοήθητοι, τη στιγμή κατά την οποίαν, πολλοί από* αυτούς θα ήταν δυνατόν να σωθούν.
Η σύμβαση της Γενεύης του 1864 περί τραυματιών και ασθενών που αναθεωρήθηκε το 1906, το 1929 και το 1949 αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη νίκη του Ερυθρού Σταυρού κατά του πολέμου.
Όλες οι συμβάσεις περί των τραυματιών και ασθενών καθιερώνουν ως θεμελιώδη αρχή τον σεβασμό και την προστασία των τραυματιών και ασθενών και κατ’ επέκταση των ναυαγών εκ μέρους των εμπλεκομένων σε όλες τις περιπτώσεις, ανεξαρτήτως της εθνικότητος αυτών, προβλέπουν επίσης όπως το προσωπικό, ιδίως το υγειονομικό, το οποίο φροντίζει γι’ αυτούς, οι κτιριακές εγκαταστάσεις οι οποίες τους στεγάζουν, τα υλικά που χρειάζονται για την θεραπεία τους να απολαύουν προστασίας.
Τα πρόσωπα τα οποία χαίρουν την προστασία της συμβάσεως είναι όλοι νόμιμοι μαχητές και μη μαχητές, οι οποίοι περιήλθαν στα χέρια του εχθρού. Οι βασικές αρχές, οι οποίες ισχύουν για τους ασθενείς, τους τραυματίες, αλλά και τους ναυαγούς των κατά θάλασσα ενόπλων δυνάμεων, περιέχονται στα άρθρα 12 και 14-18 της συμβάσεως της Γενεύης του 1949 και είναι και η προστασία των υγειονομικών σκαφών.
Η έννοια του “εγκλήματος πολέμου” προέκυψε από αυτές τις συνθήκες ως όρος για την περιγραφή των πιο σοβαρών παραβιάσεων του πολεμικού δικαίου. Η δίωξη των εγκλημάτων πολέμου σε διεθνή δικαστήρια καθιερώθηκε με τη δίκη της Νυρεμβέργης και του Τόκιο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως και με τα διεθνή δικαστήρια για την πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα που συστάθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη τη δεκαετία του 1990.
Κατά τη διάρκεια του Ιταλογερμανικού πολέμου διαπράχθηκαν εγκλήματα πολέμου κατά παράβαση όλων των κανόνων που διέπουν το δίκαιο του πολέμου. Στο παρακάτω κείμενο θα παρουσιαστούν τα εγκλήματα της Luftwaffe και της Βασιλικής Ιταλικής Αεροπορίας (Regia Aeronautica) τα οποία βομβάρδισαν νοσοκομειακά πλοία στον ελλαδικό χώρο.
Το Ελληνικό νοσοκομειακό πλοίο “Σωκράτης”, Ιόνιο 12 Mαρτίου 1941
Το Ελληνικό νοσοκομειακό πλοίο “Σωκράτης” γεμάτο τραυματίες και άρρωστους Έλληνες στρατιώτες του μετώπου πλέει στο Ιόνιο πέλαγος ανοιχτά της νησίδας Σέσουλα στην περιοχή της Λευκάδας.
Φέρει ευδιάκριτα το σήμα του Ερυθρού Σταυρού που δηλώνει ότι πρόκειται για νοσοκομειακό πλοίο και προστατεύεται από τη Συνθήκη της Χάγης του 1907, σύμφωνα με την οποία τα πλοία που φέρουν ευδιάκριτα τον ερυθρό σταυρό προστατεύονται από επιθέσεις κάθε μορφής.
Στον ορίζοντα εμφανίζεται Ιταλικό βομβαρδιστικό τύπου CANT.
Τα ευδιάκριτα σινιάλα του Ερυθρού Σταυρού δεν εμπόδισαν τους Ιταλούς και έδωσαν ένα ακόμα δείγμα για τον πόλεμο που έκαναν οι δυνάμεις των φασιστικών καθεστώτων του Άξονα.
Από μικρό ύψος (200-300 μ) εξαπολύει βόμβες που αστοχούν για πολύ λίγο και σοκάρουν και τους Έλληνες αλλά και τους συμμάχους όπως φαίνεται από δημοσιεύματα της εποχής σε εφημερίδες της Ελλάδας, Αγγλίας, Αυστραλίας και Καναδά.
Μετά από σχεδόν ένα μήνα, τον Απρίλιο του 1941, η Γερμανική αεροπορία θα βομβαρδίσει Ελληνικά και συμμαχικά πλοία στα πλαίσια της επιχείρησης Marita, της επιχείρησης της Γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα.
Οι Γερμανοί θα αποδείξουν πόσο υπερόπτες και αδίστακτοι δολοφόνοι ήταν καθώς θα στοχοποιήσουν ανεξαιρέτως όλα τα Ελληνικά και συμμαχικά πλοία συμπεριλαμβανομένων και των νοσοκομειακών και θα τα βυθίσουν ακόμα και όταν αυτά δε διέθεταν καμία αντιαεροπορική προστασία και προστατεύονταν από Διεθνείς Συνθήκες.
Θα αποκρύψουν τους στοχευμένους βομβαρδισμούς που έκαναν κατά ανυπεράσπιστων νοσοκομειακών πλοίων του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού και τις επικείμενες βυθίσεις θα τις παρουσιάσουν στα προπαγανδιστικά τους περιοδικά σαν επιτυχίας της ομολογουμένως ανώτερης αεροπορίας τους την περίοδο αυτή.
Θα βυθίσουν το νοσοκομειακό πλοίο “Ελληνίς” που αρχικά δέχθηκε επίθεση κοντά στη νήσο Οξιά προσεγγίζοντας το λιμάνι της Πάτρας και στη συνέχεια προσαράχθηκε κοντά στο τότε Τελωνείο χάρις στις ηρωικές προσπάθειες του καπετάνιου του, το νοσοκομειακό ατμόπλοιο “Πολικός” που βυθίστηκε στις 24 Απριλίου 1941 σε μικρή απόσταση από τις ακτές της λουτρόπολης των Μεθάνων, το “Έσπερος” που βυθίστηκε αγκυροβολημένο έξω από το Μεσολόγγι, το “Αττική” αν και έπλεε πλήρως φωτισμένο δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι ήταν νοσοκομειακό πλοίο βυθίστηκε νύχτα μεταξύ 11ης και 12ης Απριλίου κοντά στο Κάβο Ντόρο και υπήρξε και το πιο τραγικό περιστατικό, καθώς είχε αποτέλεσμα το θάνατο 28 ανθρώπων και το “Άνδρος” που βυθίστηκε αγκυροβολημένο στο Λουτράκι μπροστά στις Ιαματικές Πηγές ,
Νοσοκομειακό πλοίο “Αττική”, Πέμπτη 10 Απριλίου 1941
Το νοσοκομειακό πλοίο «Αττική» παρέλαβε από τη Θάσο το προσωπικό του νοσοκομείου Δράμας: 18 γιατρούς, 28 οπλίτες νοσοκόμους, 11 νοσηλεύτριες, έναν ιερέα και βοηθητικό προσωπικό. Το μόνιμο προσωπικό του νοσοκομείου περιλάμβανε το διευθυντή Θ. Θωμόπουλο, τον υποδιευθυντή και χειρουργό Νικηφόρο Σπινέλλη, τον ανθυπίατρο Χ. Σολωμό, το διαχειριστή φαρμακοποιό Κασίμο, την προϊσταμένη εθελόντρια νοσοκόμα Ε. Δημοπούλου, τις εθελόντριες νοσοκόμες Φ. Τζώρτζη, Μ. Εγγλέζου, Κ. Κτενά, Α. Ευαγγελίδου, Β. Καλογερέση, την αδελφή ψυχαγωγίας Κατσιμανδή και 35 οπλίτες νοσοκόμους. Αναχώρησε για τους Ωραιούς της Ευβοίας όπου έφτασε τα ξημερώματα της Παρασκευής. Λίγες ώρες αργότερα έλαβε εντολή να πλεύσει στη Σύρο προκειμένου να αποβιβάσει εκεί το προσωπικό του νοσοκομείου. Τη νύχτα μεταξύ της 11ης και 12ης Απριλίου περιέπλεε το ακρωτήριο Καφηρέα (Κάβο-Ντόρο).
Στις 23:25 επλήγη από αεροπορική επιδρομή της γερμανικής βομβαρδιστικής μοίρας 26 «Löwengeschwader» αν και ήταν κατάφωτο με εμφανή τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού. Από τις έξι βόμβες που ερρίφθησαν κατά του πλοίου, τρεις εξερράγησαν στην πλώρη, άλλες στον πρώτο θάλαμο και οι υπόλοιπες στη θάλασσα, κοντά στο μηχανοστάσιο. Με νερά να εισβάλουν στον πρώτο θάλαμο, το πλοίο άρχισε να βουλιάζει.Τότε ο κυβερνήτης, Πλοίαρχος Δημήτριος Μελετόπουλος (ΒΝ), έδωσε εντολή για εγκατάλειψή του πλοίου.
Κατά τη διάρκεια της επιβίβασης στις έξι σωστικές λέμβους, το αεροπλάνο που είχε επιτεθεί στο πλοίο επέστρεψε και άρχισε να πολυβολεί το πλήρωμα, σκοτώνοντας το νοσοκόμο Δρακάκη. Ο Κυβερνήτης εγκατέλειψε τελευταίος το πλοίο και επιβιβάστηκε σε μια βάρκα που βυθίζονταν, έχοντας τρυπήσει από τις σφαίρες του πολυβόλου και επιπλέον γεμίσει από νερά του λεβητοστασίου. Προκειμένου να μη βυθιστεί ολοκληρωτικά η βάρκα πρότεινε να πέσουν στη θάλασσα όσοι μπορούσαν να κολυμπήσουν, ώστε να σωθούν οι πολίτες και οι νοσηλεύτριες της Δράμας που δεν ήξεραν κολύμπι. Έδωσε το παράδειγμα, ακολουθούμενος από τη νοσηλεύτρια Φ. Τζώρτζη, το Ν. Σπινέλλη και αρκετούς άλλους.
Στις 3:30 το πρωί οι περισσότερες βάρκες έφτασαν στην ακτή, κοντά στο χωρίο Αμυγδαλιά απ’ όπου και ειδοποίησαν τις αρχές. Στις 8:30 εμφανίστηκε στον τόπο του ναυαγίου το αντιτορπιλικό Κουντουριώτης και στις 11:30 παρέλαβε τους ναυαγούς για να τους μεταφέρει στα Μέγαρα. Η περιπέτεια των ναυαγών δεν είχε τελειώσει. Στις 04:45 ενώ το Κουντουριώτης έπλεε νότια της Σαλαμίνας δέχτηκε, ανεπιτυχή, αεροπορική επίθεση με βόμβες και πολυβόλο.
Απώλειες
Πνίγηκαν 22 άτομα και συνολικά απωλέσθηκαν 28. Οι απώλειες του πληρώματος περιλαμβάνουν τον κυβερνήτη του πλοίου Δημήτριο Μελετόπουλο, το ναύκληρο Σταύρο Δ. Δόριζα, τον λιπαντή Νικόλαο Ν. Αδαμαντόπουλο, τους ναύτες Ευθύμιο Ε. Φουρνέλα, Μιχαήλ Ι. Τσκίνα, Αντώνιο Σαρούκο, Σπυρίδωνα Ι. Ιωαννίδη και Δημήτριο Ι. Πνευματικό, το ναυτόπαιδα Φραγκίσκο Ι. Βορτσελίνο, τον ξυλουργό Αντώνιο Σ. Μητσοτάκη και το θαλαμηπόλο Διονύσιο Ε. Γιαννούτσο. Στους νεκρούς συμπεριλαμβάνονται ακόμα η νοσοκόμα του νοσοκομείου Δράμας Αναστασία Ευφραιμίδου, ο Νικηφόρος Σπινέλλης, ο διαχειριστής του νοσοκομείου Δράμας, συνταγματάρχης Δαγαρόπουλος, και ο νοσοκόμος Δρανδάκης. Πλήρης κατάλογος απωλεσθέντων Νοσοκομειακού “Αττική” , πηγή “Τα ναυάγια στις Ελληνικές θάλασσες” Χ. Ντούνη , Αντιναυάρχου Λ.Σ
Νοσοκομειακό πλοίο “Ελληνίς”, 21 Απριλίου 1941, Δευτέρα του Πάσχα
Τις μέρες της Γερμανικής εισβολής επέστρεφε στην Πάτρα με τραυματίες από το μέτωπο. Στις 21 Απριλίου 1941 βρισκόμενο κοντά στη νησίδα Οξιά δέχθηκε επίθεση από Γερμανικά Στούκας. Ο πλοίαρχος Ρεβίδης με ελιγμούς κατάφερε να αποτρέψει το καίριο χτύπημα, υπήρξαν όμως και απώλειες σε ανθρώπινες ζωές . Τελικά ο Ρεβίδης κατάφερε να φέρει το χτυπημένο πλοίο στην Πάτρα και το προσάραξε στην ακτή κοντά στο Τελωνείο για να αποφύγει την οριστική απώλειά του. Οι εφημερίδες της εποχής θα γράψουν πως απανθρακώθηκαν δύο τραυματίες ενώ από άλλη πηγή αναφέρονται τρείς νεκροί και επτά τραυματίες.
“Έσπερος” 21 Απριλίου 1941 ώρα 11 πρωινή
Επιστρέφοντας από το μέτωπο της Ηπείρου είχε αγκυροβολήσει έξω από το δίαυλο Μεσολογγίου για να παραλάβει τραυματίες όπου δέχτηκε επίθεση Γερμανικών βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως τύπου Ju 87 Stukas και βυθίστηκε στη θέση αγκυροβολίας του. Απωλέσθη ο θαλαμηπόλος Σπυρίδων Δελαπόρτας και ένας ανθυπίατρος. Μεταπολεμικά πωλήθηκε στην εταιρεία ναυαγιαιρέσεων Κ. Ευθυμιάδη . Κομμάτια του πλοίου αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν αρχικά την Πάτρα που ξεφορτώθηκαν μπροστά στους μύλους Τριάντη. Οι κάτοικοι της πόλης είχαν να λένε για τα πολλά σιδερένια κρεββάτια χρώματος λευκού που ξεχώριζαν ανάμεσα στα συντρίμμια…
“Σωκράτης” Αντίκυρα, 22 Απριλίου 1941
Σύμφωνα με κατάθεση του πλοιάρχου του “Σωκράτης” κ. Αρβανίτη που διασώζεται στο ημερολόγιο πολέμου του ΠΝ τέσσερα πλοία είχαν αγκυροβολήσει στον κόλπο της Αντίκυρας , τα τρία εξ αυτών στο Δυτικό άκρο του .
Το νοσοκομειακό “Σωκράτης”, που εκτελούσε μικρές επισκευές είχε φτάσει στον κόλπο της Αντίκυρας στις 16 Απριλίου του 1941 και είχε αγκυροβολήσει με κάλυψη το ψηλό βουνό στην άκρη του κόλπου. Ένα μικρό πετρελαιοφόρο, το Thedol έχε αγκυροβολήσει 300 μέτρα ανατολικότερα.Ακόμα πιο ανατολικά είχε αγκυροβολήσει στις 17/4 ένα μεγαλύτερο πετρελαιοφόρο, το Θεοδώρα.
Στις 22 Απριλίου ώρα 9:20 το πρωί 24 αεροσκάφη Junkers 87 Stukas σε 3 σμήνη φάνηκαν στον ουρανό σε ύψος 3000 μέτρων περίπου. Εκτελούσαν για αρκετή ώρα αναγνωριστικές πτήσεις σε όλο τον κόλπο μέχρι της ακτής της Δεσφίνης κάνοντας κύκλους. Μετά άρχισαν τις επιθέσεις καθέτου εφορμήσεως.
Αν και οι αρχικές επιθέσεις δεν είχαν επιτυχία καθώς οι βόμβες αστόχησαν οι πιλότοι των Γερμανικών βομβαρδιστικών που στο μεταξύ είχαν διαπιστώσει πως επιτίθεντο μεταξύ των άλλων και σε ένα μη οπλισμένο νοσοκομειακό πλοίο συνέχισαν τις σφοδρές τους επιθέσεις. Στη συνέχεια κατά την επίθεση του 2ου σμήνους των βομβαρδιστικών που έριξαν περίπου 50 βόμβες, μια εξ αυτών έπληξε το “Σωκράτης” μεταξύ της καπνοδόχου και της πρύμνης. Το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση.
Κατά την επίθεση του 3ου σμήνους τα Στούκας έριξαν στο “Σωκράτης” πάλι 50 περίπου βόμβες.
Τρεις ακόμα βόμβες έπληξαν το πλοίο, μία στο πρυμναίο βαρούλκο και 2 μεταξύ καπνοδόχου και πρυμναίου ιστού.
Το πλοίο άρχισε να βυθίζεται από την πρύμνη που βρισκόταν προς τη στεριά που είχε δεθεί το πλοίο από τους βράχους της ακτής. Και τα δύο πετρελαιοφόρα που βρίσκονταν κοντά επίσης βυθίστηκαν. Ένας ναύτης του πληρώματος του «Σωκράτης» ονόματι Γκίκας τραυματίστηκε κατά την επίθεση και στη συνέχεια κατέληξε την επομένη μέρα στο Νοσοκομείο Λιβαδειάς.
«Άνδρος» 24 Απριλίου 1941
Το πρωί της 24ης Απριλίου 1941, ένα σμήνος από Γερμανικά βομβαρδιστικά εμφανίστηκε από τα Γεράνια όρη και βομβάρδισε κοντά στην ακτή του Λουτρακίου το «Ανδρος», ένα παλιό επιβατηγό ατμόπλοιο μήκους 86 μέτρων που είχε επιταχθεί και μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομειακό πλοίο με δυνατότητα περίθαλψης 185 ασθενών. Για την ιστορία, είχε πλοίαρχο τον Μιλτιάδη Θ. Κανάρη , απόγονο του ήρωα της επανάστασης Κωνσταντίνου Κανάρη.
Στην περιοχή όπου βρίσκονται σήμερα οι καταρράκτες και οι Ιαματικές πηγές τα ξενοδοχεία λειτουργούσαν εκείνη την εποχή ως νοσοκομεία. Γι’ αυτό εξάλλου το ναυάγιο “Ανδρος” βρισκόταν εκεί αγκυροβολημένο . Τουλάχιστον τρία μέλη του πληρώματος, οι Αντώνιος Ι. Ροφος (ναύκληρος),Παναγιώτης Λ. Καλουδάκης (θερμαστής) , Αλέξανδρος Π. Τσεντέρης (βοηθός θαλαμηπόλου) αλλά και δύο από τους νοσηλευτές απωλέσθησαν.
«Πολικός», 24 Απριλίου 1941
Το ίδιο πρωί ανοικτά από τον Άγιο Νικόλαο σε μια άλλη Λουτρόπολη, στα Μέθανα αυτή τη φορά βυθίστηκε στη θέση αγκυροβολίας του το 78 μέτρων επιβατικό ατμόπλοιο “Πολικός” το οποίο φαινόταν από μεγάλη απόσταση ότι ήταν ένα νοσοκομειακό πλοίο. Μεγάλες σημαίες του Ερυθρού Σταυρού ήταν ζωγραφισμένες στα πλευρικά τοιχώματα του πλοίου. Όμως, τα Γερμανικά αεροπλάνα το βομβάρδιζαν και το βύθισαν εκατό περίπου μέτρα από την ακτή του Αγίου Νικολάου των Μεθάνων. Στην περίπτωση της βύθισης του πλοίου αυτού ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα καθώς το πλήρωμα εγκατέλειψε το πλοίο και βγήκε με ασφάλεια στην ακτή. Το πλοίο με πλοίαρχο τον Παναγιώτη Ι. Δέδε την προηγούμενη μέρα έχοντας διπλεύσει τη διώρυγα της Κορίνθου και περί ώρας 18.45 διέκρινε μεγάλο αριθμό Γερμανικών βομβαρδιστικών αεροσκαφών να επιχειρούν στην περιοχή . Για το λόγο αυτό αποφασίστηκε η αγκυροβολία του πλοίου στο στενό των Μεθάνων και η μη συνέχιση της αποστολής του.
Oι Γερμανοί σε κάποια δημοσιεύματα φαίνεται να υποστηρίζουν την άποψη πως προέβησαν σε αυτή την κατάφωρη παραβίαση των διεθνών συνθηκών προβάλλοντας σαν επιχείρημα την βύθιση από Βρετανικά αεροσκάφη στον Αυλώνα του Ιταλικού Νοσοκομειακού Po την 14η Μαρτίου 1941. Σέ κάθε περίπτωση είναι ξεκάθαρο ότι οι Γερμανοί ήθελαν με κάθε μέσο να μην αφήσουν κανένα πλοίο με στρατιώτες, εξοπλισμό και οπλισμό να διαφύγει στην Κρήτη και στην Αλεξάνδρεια και να χρησιμοποιηθούν για τη συνέχει του αγώνα. Πρόκειται για μια κατάφωρη παραβίαση των συνθηκών και κανόνων του πολέμου, τις οποίες τουλάχιστον οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ουδέποτε παραβίασαν.
Το θέμα έχει αναρτηθεί με κείμενο του Pierre Kosmidis ΕΔΩ
Αρχεία
Ημερολόγιο πολέμου, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού- Βοτανικός
Χρήσιμα βιβλία
-Τα ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες τομος 1 Χρήστου Ντούνη εκδόσεις Finatek
– Byron Tesapsidis Die Deutsche Luftwaffe in Griecheland 1941-1945
Διπλωματική εργασία Α.Π.Θ (Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ:)
Αρχεία φωτογραφιών
– Προπαγανδιστικό περιοδικό Der Adler Απρίλιος 1941
– Deutches Historishes Museum
Διαδικτυογραφία
-Wikipedia
