Γράφει ο Σπύρος Θεοδωράκης
Το 1886, το περίφημο Αυστριακό Lloyd (Lloyd Austriaco μετέπειτα Lloyd Austriaco-Ungarico), είχε ήδη μισό αιώνα λειτουργίας. Την επέτειο των 50 χρόνων από την ίδρυση της, η εταιρία την γιόρτασε με τον καλύτερο τρόπο. Παράγγειλε στα ναυπηγεία της Τεργέστης δύο ατμόπλοια, το “IMPERATOR” (1886) και το δίδυμό του “IMPERATRIX” (1888), που αποτελούσαν το ωραιότερο ζευγάρι του στόλου της και ήταν το καύχημα των Αυστροουγγρικών Γραμμών. Είχαν δε σχεδιαστεί ειδικά για τα ταξίδια προς την Ινδία, μέσω Σουέζ. Ήταν ατσάλινα με έξι φράκτες με διπύθμενα, μονοπρόπελα, ατμοκίνητα με μήκος 118 μ. και είχαν μέγιστη ταχύτητα 15 κόμβων.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1907 (παλαιό ημερολόγιο), το s/s IMPERATRIX (4.194 κόρων) είχε αποπλεύσει από την Τεργέστη, για ένα ταξίδι 18 ημερών, με προορισμό τη Βομβάη. Πλοίαρχός του ο cpt G.Ghezzo. Είχε πλήρωμα 120 ανδρών και στο ταξίδι του αυτό μετέφερε εμπορεύματα και 24 επιβάτες μεταξύ αυτών, δύο παιδιά και τέσσερις μοναχές.
Τη νύκτα της 9ης προς 10ης Φεβρουαρίου (π.η.), στην διάρκεια δυνατής καταιγίδας και ενώ έπνεαν ισχυροί άνεμοι, το πλοίο παραπλέοντας την Κρήτη ξέφυγε από την πορεία του και πλησίασε πολύ κοντά στις επικίνδυνες νοτιοδυτικές ακτές της, όπου αναρίθμητοι βράχοι που μόλις εξέχουν από την επιφάνεια της θάλασσας εκτείνονται σε απόσταση εκατό μέτρων από την παραλία, ενώ κατά μήκος της ακτογραμμής απότομοι βράχοι πέφτουν κάθετα στην θάλασσα.
Η έλλειψη φάρου που θα επεσήμαινε τις ξέρες και πιθανότατα ανθρώπινο λάθος στάθηκαν μοιραία. Αποτέλεσμα της πρόσκρουσης ένας εκκωφαντικός θόρυβος ενώ, έσβησαν οι λάμπες και επικράτησε απόλυτο σκοτάδι.
Το πλοίο προσάραξε στα αβαθή, πριν πέσει στους βράχους με την πρύμη. Μετά την προσάραξη, έγιναν προσπάθειες να κλειστεί το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατόν. Μέσα στην σύγχυση, κάποια από τα μέλη του πληρώματος, παρά τις αντίθετες εντολές, επιβιβάστηκαν σε λέμβους ή έπεσαν στο νερό. Αυτό αποδείχτηκε καταστροφικό καθόσον, όσοι επιχείρησαν να εγκαταλείψουν το πλοίο εκείνη την στιγμή, πνίγηκαν.
Αργότερα όμως, δώδεκα άτομα υπό της οδηγίες του ανθυποπλοίαρχου κατάφεραν να προσεγγίσουν τις ακτές και να ζητήσουν βοήθεια. Οι υπόλοιποι παρέμειναν στο πλοίο, συγκεντρώθηκαν στο πλωριό κατάστρωμα και έμειναν εκεί τις επόμενες δυο μέρες χωρίς φαγητό και νερό. Οι προσπάθειες να κατασκευαστεί μια πρόχειρη γέφυρα με σχοινιά και ξύλα, ώστε να αποβιβαστούν όλοι στην ακτή, στάθηκαν άκαρπες. Οι ναυαγοί έπρεπε να περιμένουν να κοπάσει η καταιγίδα και η μανία του καιρού.
Οι κάτοικοι της περιοχής, μόλις διαδόθηκε το τραγικό γεγονός, οργανωθήκαν σε ομάδες υπό τις οδηγίες του ηγούμενου και των μοναχών της παρακείμενης Μόνης Χρυσοσκαλίτισσας και προσέτρεξαν σε βοήθεια. Οι ναυαγοί είχαν ανάγκη από τροφή, στεγνά ρούχα και ιατρική βοήθεια και οι χωρικοί έθεσαν στην διάθεσή των ακόμη και το υστέρημα τους. Ένας δε εξ αυτών, ανέλαβε να μεταφέρει το μήνυμα του ανθυποπλοίαρχου στα Χανιά, κάνοντας μέσα στο χειμώνα και με άσχημες καιρικές συνθήκες, ένα ταξίδι δεκαπέντε ωρών με το άλογο. Έτσι, τα άσχημα νέα για το ναυάγιο, έφτασαν στα Χάνια την επομένη κιόλας μέρα, για να ξεκινήσει αμέσως η προσπάθεια διάσωσης καθώς κι ο καιρός είχε βελτιωθεί.
Η κινητοποίηση των Αρχών
Την περίοδο εκείνη η Κρήτη διένυε μόλις τον 9ο χρόνο της Αυτονομίας της. Η Νήσος Κρήτη μετά τῶν παρακειμένων νησιδίων αποτελούσαν πλέον το έδαφος της Κρητικής Πολιτείας. Ηγεμόνας της (Ύπατος Αρμοστής) ήταν τότε ο Αλέξανδρος Ζαίμης.
Οι Αρχές ήθελαν να παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια στους ναυαγούς στο Ελαφονήσι αλλά, δεν διέθεταν πλοία. Έτσι στράφηκαν στους τρεις αρχηγούς των στόλων των Μεγάλων Δυνάμεων, που στάθμευαν στη Κρήτη ως «φυλακίδες» και οι οποίοι αμέσως ανταποκρίθηκαν.
Απέπλευσε αρχικά το ρωσικό τορπιλοβόλο Ν212, ακολουθουμένο από το ρωσικό καταδρομικό CHIVINETZ το οποίο έφτασε πρώτο στο σημείο. Απέπλευσαν επίσης το γαλλικό καταδρομικό FAUCON και η ιταλική κανονιοφόρος CURTATONE. Επίσης, η πλοιοκτήτρια εταιρία, μόλις πληροφορήθηκε το ναυάγιο, απέστειλε ένα ακόμη ατμόπλοιο στο σημείο, το CASTORE.
Όταν τα πλοία έφτασαν στο τόπο του ναυαγίου, η πλώρη του ΙMPERATRIX ήταν ακόμη έξω από το νερό αλλά η πρύμη του ήταν ήδη βυθισμένη. Η κατάσταση των διασωθέντων ήταν τέτοια που, στην αρχή τουλάχιστον, δεν ήταν σε θέση να δώσουν πληροφορίες για τα γεγονότα και τις συνθήκες του ναυαγίου. Το απόγευμα της επόμενης ημέρας (11/24 Φεβρ.), το CURTATONE επέστρεψε στα Χανιά, μεταφέροντας 33 ναυαγούς, εκ των οποίων τους 12 είχε παραλάβει από την Μονή Χρυσοσκαλίτισσας όπου είχαν βρει περίθαλψη. Το ρωσικό CHVINETZ μετέφερε 18 ναυαγούς, το FAUCON μετεβίβασε 16 στο ατμόπλοιο CASTORE και έφερε στη Σούδα ακόμη 12 διασωθέντες. Τέλος το CASTORE μετέφερε 25 ακόμη ναυαγούς, για να φτάσει τελικά το σύνολο των διασωθέντων τα 104 άτομα. Ο τελικός απολογισμός ήταν η απώλεια 40 ναυτικών, από τους οποίους οι 32 ήταν αυστριακοί και οι 8 ινδοί θερμαστές. Διασωθέντες ήταν ο καπετάνιος, ο γιατρός, ο πρώτος μηχανικός και όλοι οι επιβάτες.
Οι αναφορές στο Τύπο
Στο τύπο οι αρχικές αναφορές ήταν πολύ συγκεχυμένες. Το τηλεγράφημα του Πρακτορείου των Αθηνών από την Τεργέστη περιείχε και ανακρίβειες:
ΤΕΡΓΕΣΤΗ. 11 Φεβρουαρίου.-
«Ἡ διεύθυνσις τοῦ Λόυδ ἔλαβε τηλεγράφημα παρὰ τοῦ ἐν Χανίοις πράκτορος αὐτοῦ, ἐξ οὗ ἐξάγεται ὅτι τὸ ἐπελθὸν εἰς τὸ ἀτμόπλοιον «Αὐτοκράτειρα» δυστύχημα οὐδόλως εἶνε σοβαρὸν ὡς ὑπετέθη ἐκ τῶν πρώτων ληφθέντων τηλεγραφημάτων. Τὸ τηλεγράφημα τοῦ πράκτορος λέγει ὅτι κατὰ τινὰ ἐπιστολὴν τοῦ ὑποπλοιάρχου τῆς «Αὐτοκράτειρας» ὁ ὑποπλοίαρχος ἐσώθη μετὰ 12 προσώπων. Οἱ λοιποὶ μένουν ἐπὶ τοῦ ἀτμοπλοίου. Ἡ θέσις τοῦ ἀτμοπλοίου εἶνε εἰς ἄκρον ἐπικίνδυνος…… Ὁ πράκτωρ προσθέτει ὅτι μεταβαίνει καὶ αὐτὸς εἰς τὸν τόπον τοῦ δυστυχήματος καὶ ὅτι ἅμα τὴ ἐπανόδῳ του θὰ τηλεγραφήση ὅλας τὰς λεπτομερείας τοῦ ναυαγίου.»
Η ημερησία εφημερίδα “ΕΜΠΡΟΣ” την Κυριακή στις 11/24 Φεβρουαρίου θα κυκλοφορήσει με πρωτοσέλιδο τίτλο:
«ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΜΟΣ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟΥ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗΝ» ενώ, στη σχετική στήλη ανέφερε: «5η Πρωινή, Αὐστριακὸν ἀτμόπλοιον βυθιζόμενον παρὰ τὴν Κρήτην. Ὅλα τὰ ὀνόματα τῶν ἐπιβατῶν. Ἦτο καὶ εἰς Ἕλλην»
Εκτενέστατη, περιγραφική και με έντονα τονισμένο το στοιχείο της τραγικότητας, η ανταπόκριση από την Κρήτη, της εφημερίδας “Ελεύθερο Βήμα” στο φύλλο της ίδιας μέρας, όπου μεταξύ άλλων έγραφε:
«... Εἰκόνες τρόμου, φρίκης καὶ ἀγωνίας, διηγοῦνται οἱ παρατυχόντες χωρικοί μας ἀπὸ τὸ ναυάγιο τῆς «Αὐτοκράτειρας», πρῶτος μεταξὺ τῶν συναθροισθέντων χωρικῶν εἰς τὸν τόπο τοῦ Ναυαγίου διὰ νὰ δώσωσι χεῖρα βοηθείας εἰς τοὺς ναυαγοὺς ὡς ἐξακριβώσαμεν παρὰ δύο αὐτοπτῶν μαρτύρων ἦτο ὁ Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Πλοκαμάκης. Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Χρυσοσκαλίτισσας ὅστις ὑπῆρξεν ὁ ἐξ ουρανοῦ ἄγγελος διὰ τοὺς ναυαγούς. Αὐτὸς διηύθηνε τοὺς προθύμους χωρικοὺς πὼς νὰ ἔρχονται βοηθοὶ καταλληλότερον. Αὐτὸς ἵδρυσε μετὰ τῆς χωροφυλακῆς εἰς τὸ Λαφονήσι πρόχειρον σταθμὸν τῶν πρώτων βοηθειῶν. Αὐτὸς δὲν ἡσύχασεν ἐπὶ δύο ἡμέρες καὶ νύχτες σώζων περιθάλπων τοὺς ναυαγούς. Πρῶτος αὐτὸς ἔδωσε τὸ παράδειγμα τῆς αὐταπαρνήσεως ριφθεῖς εἰς τὰ λυσσώδη κύματα καὶ διασώσας τρεῖς, τὸν ἕνα μετὰ τὸν ἄλλον, ἐκ τῶν πρώτων ναυαγῶν τὴν πρώτην ἡμέραν τοῦ ναυαγίου. Αὐτὸς διέταξεν καὶ μετέφεραν ξύλα, οἶνον, τροφήν, συνδόνας, κουβέρτας, σχοινία καὶ πᾶν ὅτι εὑρίσκεται εἰς τὴν Μονὴν πρὸς διάσωσιν καὶ περίθαλψιν τῶν ἐξαντλημένων ναυαγῶν. Ἐν μίᾳ λέξιν πάνες ὁμολόγουν ὅτι ἐκ τῶν 32 ναυαγῶν οἵτινες περισυλλέγησαν εἰς τὴν Μονήν του, ἀδύνατον ἦτο νὰ ὑπιζήσωσιν οὔτε δέκα ἄνευ τοῦ άρχιμανδρίτου, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἀληθῶς ὁ Σωτὴρ πάντων, ὅσων ἐσώθησαν ἐκ τῶν ζητησάντων, πρὸ τῆς ἀφίξεως τοῦ πολεμικοῦ, νὰ σωθῶσι ριπτόμενοι εἰς τὴν θάλασσαν τὴν Παρασκευὴν ἢ ἐπέβησαν τῆς προχείρου σχεδίας ἢν ἐσχημάτισαν ἐκ τοῦ πλοίου τὸ Σάββατον. Τὸ πτωχὸν μοναστήριο τοῦ άρχιμανδρίτου ἐρημώθη ἐκ τῆς θυσίας εἰς ἥν ἐπιβλήθη εἰς τροφὰς καὶ ἐνδύματα. Καὶ αὐτούς τους τσουμπέδες του διέθεσεν, ὁ ἀληθὴς οὗτος ἱερεὺς τοῦ Ὑψίστου. Ἡ γενναιότητης καὶ ἡ προσωπικὴ αὐτοθυσία τοῦ ήγουμένου, ἐχρησίμευσεν ὡς παράδειγμα καὶ ἔθηκεν ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοὺς πάντας τους ὑπὲρ ἑκατὸν συνανθροισθέντες χωρικοὺς ἐκ τῶν πέριξ. Καὶ πρῶτον περισυνέλεξεν δώδεκα ἐκ τῶν 50 πρώτων οἵτινες εἶχον ἐπιβεὶ λέμβων αἵτινες εἶχον ναυαγήσει εἰς τοὺς βράχους τῆς νησῖδας Λαφονήσι. Τούτους ἀφοῦ ἐθέρμανε διὰ μεγάλης πυρᾶς ἢν ἤναψε ἐπὶ τῆς νησῖδος καὶ ἥτις δὲν ἔσβησε μέχρι τῆς Κυριακῆς πρωὶ ἀφοῦ τοὺς ἐπανέφερε δι΄ ἐντριβὼν μὲ οἶνον θερμόν». H ίδια εφημερίδα, κάνει ειδική αναφορά σε ένα από τους διασώστες: «....ἕναν ἄριστον κολυμπητὴν τὸν Παν. Μοτάκην ὥστε λησμονῶν τέσσερα μικρὰ τέκνα καὶ τὴν σύζυγον τοῦ ἐρρίφθη γυμνὸς εἰς τὴν θάλασσαν κρατῶν τὴν ἄκραν τοῦ σχοινιοῦ. Κατ' εὐτυχίαν καὶ αὐτοῦ καὶ τῶν ἐπι τῆς σχεδίας κατόρθωσαν ν' ἀναβῇ ἐπὶ αὐτῆς καὶ νὰ τὴν προσδέσει διὰ τοῦ σχοινιοῦ... Ὁ Μοτάκης ἐξελθὼν ἠμείφθη μὲ δέκα δραχμὰς γιὰ τὴν αὐταπάρνησίν του, ὑπὸ ἑνὸς μικρεμπόρου ἐντοπίου καλουμένου Γ. Γαλαντωμάκης, ὅστις προσέφερεν καὶ σάκκον ἀλεύρου πρὸς κατασκευὴν ἄρτου διὰ τοὺς ναυαγούς».
Με ημερομηνία 16/29 Φεβρουαρίου, η εφημερίδα “Εστία” σε ανταπόκρισή της από τα Χανιά έγραφε:
«Τὸ ναυάγιον τῆς Αὐτοκράτειρας». Τὴν 9ην πρὸς 10ην τοῦ μηνὸς ἐξόκειλε στὴ νησῖδα Ἐλαφονήσι, ποὺ βρίσκεται στὴ βορειοδυτική (;) παραλία τῆς νήσου, τὸ ἀτμόπλοιο ΙMPERATRIX. Γύρω στὰ 40 μέλη τοῦ πληρώματος πνίγηκαν ἐπειδὴ ἀπὸ τὸν φόβο τους ἔπεσαν τὴ στιγμὴ τῆς πρόσκρουσης στὴ θάλασσα. Τὰ ὑπόλοιπα 80 μέλη καὶ 27 ἐπιβάτες παρέμειναν στὸ μισοβυθισμένο πλοῖο, σωθήκαν καὶ μεταφερθήκαν ἐδῶ μὲ τρία πολεμικὰ πλοῖα ποὺ ἔσπευσαν στὸν τόπο τοῦ ναυαγίου. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς διασωθέντες εἶναι σοβαρὰ τραυματισμένοι, ἐνῷ ἄλλοι ἀποβιβάστηκαν ἡμίγυμνοι. […] Βεβαιώνεται ὅτι μεταξὺ τῶν ἐπιβατῶν τῆς Αὐτοκράτειρας ἦταν καὶ ἕνας Ἕλληνας, ὁ ὅποιος μετέβαινε στὴ Βομβάη, προερχόμενος ἀπὸ τὸ Λονδῖνον καὶ ὀνομαζόταν Αὐγουστίνης»
Ο φάρος που έλειπε
Η υπόθεση του ναυαγίου του ΙMPERATRIX, πέραν της τραγικότητάς της, ανέδειξε και την καλή οργάνωση της νεοσύστατης Κρητικής Πολιτείας, όπου, οι οργανωμένες υπηρεσίες της, πρώτα η Λιμενική Υπηρεσία και έπειτα η Κρητική Χωροφυλακή, έλαβαν συγχαρητήρια από την πλοιοκτήτρια εταιρία.
Επίσης επαινέθηκε στα στάση των κρητικών χωρικών, των μονάχων και του ηγούμενου της Μ. Χρυσοσκαλίτισσας που προσέφεραν τα μέγιστα, ώστε να περιορισθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Τέλος στους αρμοδίους φορείς, επαναδιατυπώθηκε εκ νέου η ανάγκη κατασκευής φάρου σε εκείνη την «γωνία» της κρητικής γης, που βρισκόταν στη ρότα των εμπορικών πλοίων από και προς το Σουέζ.
Η ανέγερση του φάρου ξεκίνησε μόλις το 1922 και ολοκληρώθηκε δύο χρόνια μετά. Ο φάρος είχε ύψος 23 μ. με εσωτερική πέτρινη σκάλα που αριθμούσε 132 σκαλοπάτια και 12 σιδερένια. Δίπλα του χτίστηκαν τα καταλύματα των φαροφυλάκων, με φούρνο και δεξαμενή συγκέντρωσης του νερού. Ο φάρος λειτουργούσε με πετρέλαιο και το ειδικό αμίαντο πυρακτώσεως. Το φωτιστικό μηχάνημα (η λάμπα) ήταν τοποθετημένη σ’ ένα κρυστάλλινο θάλαμο και γυρνούσε με την ταχύτητα που κανόνιζαν βάρη, ανά 24ωρο.
Πρώτος φαροφύλακας διορίστηκε ο ρώσος εμιγκρές Νικόλαος Νικιλάγιεβιτς Φιλοσοφώφ ο οποίος –σε μία πραγματικά απίθανη αποστροφή της μοίρας- ήταν ο κυβερνήτης του καταδρομικού CHIVINETZ, του πρώτου πλοίου που έφτασε στο λαβωμένο IMPERATRIX για να προσφέρει βοήθεια στους ναυαγούς και να τους μεταφέρει στα Χανιά. Ο Ν. Φιλοσοφώφ, που έζησε μια πολυτάραχη και τραγική, σχεδόν μυθιστορηματική ζωή, κι οποίος βρέθηκε στην Ελλάδα κυνηγημένος στην μετά Τσάρων εποχή, θα μείνει στο Ελαφονήσι για δύο χρόνια και θα βοηθήσει να μπει τέλος στο κακό όνομα της περιοχής ως: «τάφος των καραβιών». Πήγε εκεί για πρώτη φορά σαν σωτήρας ναυαγών και ξαναπήγε σαν φύλακας αποφυγής ναυαγίων.
Στο εγχειρίδιο Φαροδείκτης (1934) του Υπουργείου Ναυτικών αναφέρονται τα χαρακτηριστικά εκείνου του φάρου:
Τοποθεσία και όνομα πυρσού: Νησὶς Ἐλαφονήσι (Elaphonissi, ἀρχ. Ἰουσάγουρα καὶ Μουσαγόραι) ΝΔ τῆς Μεγαλονήσου ἐσχατιά. Εἰς 200 μέτρα ἔσω τῆς ΝΔ ἄκρας, παρὰ τὸ μνημεῖον τῶν ναυαγῶν τοῦ s/s “Imperatrice”.
Χαρακτηριστικὰ φωτός: Τριὰς λευκῶν ἐκλάμψεων ἀνὰ 15΄΄
Γεωγραφικὸ πλάτος: 35ο 15΄ 5΄΄ μῆκος: 23ο 31΄0΄΄
Περιγραφὴ κτηρίου: Πύργος ὑψηλὸς (23 μέτρα) συνεχόμενος πρὸς τὴν κατοικίαν.
Παρατηρήσεις: Ἡ ὕπαρξις χοιράδων καὶ μυρμύκων περὶ τὴν νησῖδα, ἐπιβάλλει την ἀφ΄ ἱκανῆς ἀποστάσεως παράλλαξιν τοῦ φάρου της.
Ο πέτρινος φάρος δεν υπάρχει σήμερα καθώς, στο τέλος της Κατοχής, τα γερμανικά στρατεύματα κατά την αποχώρησή τους από την Κρήτη, τον ανατίναξαν μαζί και το κενοτάφιο που είχε στήσει το Lloyd στο Ελαφονήσι, στη μνήμη των θυμάτων του ναυαγίου.
Στη θέση του σήμερα υπάρχει αυτόματος φάρος, εγκατεστημένος σε λευκό σιδερόπλεκτο πύργο, ύψους 15 μ. με εξώστη.
Το ναυάγιο σήμερα
Το s/s ΙMPERATRIX κι ένα μέρος μόνο του φορτίου του θεωρηθήκαν ως ολική απώλεια. Τα χρόνια που ακολούθησαν μετά το ναυάγιο, το όποιο σημειωτέον βρισκόταν σε μικρό βάθος, ανασυρθήκαν οι μηχανές, μέρος του φορτίου κι ότι άλλο αξιόλογο είχε διασωθεί.
Σήμερα έχει απομείνει, ένας σκελετός νομέων της μίας εκ των πλευρών του, μερικά φινιστρίνια κλειστά με άθικτα τα τζάμια τους και μια ορθογώνια κατασκευή, πιθανόν υπολείμματα του εσωτερικού κελύφους ενός αμπαριού. Βρίσκεται σε βάθος από 7-10 μ. και σχετικά κοντά στην ακτή αλλά, είναι προσπελάσιμο μόνο με σκάφος. Στο βυθό υπάρχουν αναρίθμητα θραύσματα κεραμικών, άλλα από πιάτα κι άλλα από κούπες καφέ.
Επίσης διασκορπισμένα αντικείμενα που μοιάζουν με γυάλινα βραχιόλια ή χάντρες κυρίως χρώματος μπλε. Να σημειωθεί ότι τα χρόνια εκείνα άκμαζε το εμπόριο γυαλιού και των γυάλινων αντικειμένων και αξεσουάρ που παράγονταν κυρίως στην περιοχή της Βοημίας. Και δεδομένης της ποσότητάς τους φαίνεται ότι αποτελούσαν μέρος του φορτίου. Τα διασκορπισμένα αντικείμενα λεηλατούνται σχετικά εύκολα, λόγω της ελάχιστης απόστασης από την στεριά.
Για περισσότερο από έναν αιώνα, τα απομεινάρια μιας “Αυτοκράτειρας” κι ένα ναυάγιο που πραγματικά συντάραξε την Ευρώπη, παραμένουν στο Ελαφονήσι, στις νοτιοδυτικές ακτές της Κρήτης.
Βιβλιογραφικές αναφορές: (*)
-Λυκούδης, Σ. (επιμ.), (1935) Φαροδείκτης Γεωγραφούμενων Ακτών. σελ. 83-84: “Νοτ. Και ΝΔ ακταί της Κρήτης”, Πειραιάς: Έκδοση Ναυτική Σχολή Δοκίμων
-Παυλίδης, Σ. (2011). Παραδοσιακοί Ελληνικοί Φάροι. Ανακτήθηκε Ιούλιος 7, 2017, από http://www.faroi.com/gr/elafonisos_gr.htm
-Πιπερίδου, Ε. (2012). «Μια χαμένη Αυτοκράτειρα». Εφοπλιστής τευχ. 229, σελ. 104-111.
-Σταυριδάκης, Γ. (2007). Εκατό χρόνια από το ναυάγιο του «Imperactice» στο Ελαφονήσι, ανακτήθηκε Αύγουστος 8, 2017 από http://filosofow.blogspot.gr
(*) Σύμφωνα με το σύστημα αναφοράς ΑΡΑ (American Psychological Association).
Ὡραῖον ἄρθρον. Μία ἀσήμαντος διόρθωσις: Ἡ ὀνομασία τῆς ἰταλικῆς κανονιοφόρου ἦτο «CuRtatone», καθελκύσεως 1886 ἐκ τῶν Ἑνετικῶν Βασιλικῶν Ναυπηγείων.
Ευχαριστούμε πολύ για το σχόλιο. Έγινε η διόρθωση.