Γράφει ο Σπύρος Θεοδωράκης
Ο δρόμος είναι ευθύς και γρήγορος φίλε ταξιδιώτη. Όμως εκεί, στην είσοδο της πόλης υπάρχει μια μαρμάρινη στήλη για να θυμίζει:
«ΚΑΛΑΜΑΤΑ 13 ΣΕΠ.1986, λιμάνι – γιορτή – Σάββατο – 20.20, Σεισμός 6,2 ρίχτερ, Καλαμάτα ώρα μηδέν, ξαφνικά ο δρόμος έφυγε κάτω από τα πόδια μας….».
Ποια η γιορτή; Και τι έγινε στο λιμάνι εκείνο το σαββατόβραδο του Σεπτέμβρη, πριν από 40 χρόνια;
Ήταν, 13 Σεπτέμβρη του 1986, από νωρίς ο κόσμος άρχισε να μαζεύεται στο λιμάνι. Ήθελε να δει από κοντά το καινούργιο «επισκέπτη» και να νιώσει ό,τι σήμαινε η παρουσία του για την πόλη. Οι τοπικές εφημερίδες έγραφαν από μέρες για το σπουδαίο γεγονός.
Δυο μέρες πριν, ένα μικρό αλλά όμορφο πλοίο, ένα ελληνικό σκαρί είχε δέσει στο λιμάνι της Καλαμάτας. Πλοίαρχός του ο cpt Γιάννης Τζεφερός. Το πορτοκαλί του χρώμα έλαμπε την ώρα που ο ήλιος κρυβόταν πίσω από τη κορυφογραμμή του Λυκόδημου. Ήταν το ΕΓ/ΟΓ ΠΑΡΟΣ, ένα πλοίο που υπηρέτησε πιστά τις ελληνικές θάλασσες αλλά, θα περάσει στην ιστορία σαν: “το πλοίο που έσωζε ζωές”.
Ευτυχής συγκυρία σε τραγικές στιγμές.
Το απόγευμα εκείνο, άνδρες και γυναίκες, μικροί και μεγάλοι είχαν κατέβει στο λιμάνι. Εκεί γινόταν η γιορτή, τα εγκαίνια για το άνοιγμα μιας καινούργια γραμμής. Θα ενώνονταν για πρώτη φορά ακτοπλοϊκώς, η Πελοπόννησος με την Κρήτη, η Καλαμάτα με το Καστέλι Κισσάμου. Εκεί οι αιρετοί άρχοντες της πόλης και του Νομού, εκεί οι εκπρόσωποι τοπικών φορέων και της Εκκλησίας. Όμως εκεί -20 λεπτά μετά τις οκτώ- κι ένας «ανεπιθύμητος επισκέπτης», ο γιος του Τάρταρου και της Γης, ο μυθικός αρχηγός των Γιγάντων, ο Εγκέλαδος. Τρομάρα, πανικός και αμέσως μετά χάος. Ύστερα, νεκρική σιγή απλώθηκε παντού κι έμεινε η γκρεμισμένη πόλη και οι κάτοικοί της, να μετρούν πληγές και απώλειες. Όμως όσοι βρίσκονταν στο λιμάνι το ένιωσαν αμέσως και το πιστεύουν ακόμη και σήμερα ότι είχαν τη τύχη με το μέρος τους αφού, την ώρα του σεισμού δεν βρίσκονταν στα σπίτια τους αλλά δίπλα σε εκείνο το πλοίο.
Το ΠΑΡΟΣ θα μείνει κοντά τους για περίπου έξι μήνες προκειμένου να παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια στους σεισμοπαθείς και την άνοιξη του ΄87, στη Καλαμάτα ακόμη, αναλαμβάνει καπετάνιος ο Σπύρος Μαντζουράτος ο οποίος θυμάται από εκείνες τις μέρες:
«Όταν ανέλαβα το ΠΑΡΟΣ μείναμε στη Καλαμάτα για ακόμη λίγο καιρό. Όπως ήταν φυσικό η πόλη δεν είχε προλάβει να κλείσει τις πληγές που είχε αφήσει πίσω του ο εγκέλαδος. Στο πλοίο μας είχε εγκαταστήσει το γραφείο του ο τότε νομάρχης Μεσσηνίας Βασίλης Πετροπουλάκης και είχαν τα αυτοσχέδια ιατρεία τους δυο αξιωματικοί-γιατροί του Λ.Σ. που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στους φιλοξενούμενους εκεί σεισμοπαθείς.
Όταν ξεκινήσαμε, κάναμε την γραμμή Καλαμάτα-Κύθηρα-Καστέλι μία φορά την εβδομάδα αλλά για λίγο και μετά φύγαμε για Πειραιά. Η πόλη είχε πλέον άλλες προτεραιότητες……».
Γιγαντιαία υπήρξε από την πρώτη στιγμή και η κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων.
Στο λιμάνι θα καταπλεύσουν πλοία του Π.Ν, τα ΑΡΗΣ και ΚΩΣ μαζί με τα ΛΟΓΧΗ, ΣΦΑΝΔΟΝΗ, ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ, ΑΧΙΛΛΕΥΣ και ΟΥΡΑΝΟΣ. Στα πλοία επέβαιναν 15 ιατροί, 45 τεχνικοί του πολεμικού ναυτικού ενώ στη διάθεση των σεισμοπαθών είχαν τεθεί 5 σκηνές χειρουργείου, φάρμακα, 2.300 κουβέρτες, 500 σκηνές και τρόφιμα. (Τα Νέα 16/9/1986).
Στάλθηκαν επίσης τέσσερα αεροσκάφη C-130 από την Ελευσίνα για την μεταφορά προσωπικού –αξιωματικών και γιατρών- από μονάδες της Αττικής. Δύο αεροσκάφη YS-11 που μετέφεραν προσωπικό και πλάσμα αίματος και δύο αεροσκάφη (R-F) για λήψεις αεροφωτογραφιών πάνω από την πόλη ώστε να υπάρξει γενική εικόνα της έκτασης των καταστροφών. (Τα Νέα 15/9/1986).
Αργότερα θα έρθει και ένα πλοίο – ξενοδοχείο, το ΜΑΡΙΑΝΝΑ VI, που μπορούσε να στεγάσει μέχρι 1000 άστεγους. Ήταν προσφορά του εφοπλιστή Γιάννη Λάτση. Το πλοίο απέπλευσε από την Τζέντα, όπου χρησιμοποιείτο για τη διαμονή των εργαζομένων στις επιχειρήσεις του. Ήταν γεμάτο φάρμακα και τρόφιμα και διέθετε χώρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και για σχολικές αίθουσες. (Ελευθεροτυπία 22/9/1986).
Επίσης αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι, στον μαραθώνιο Αγάπης που διοργανώθηκε για τους πληγέντες από τον εγκέλαδο, η συμμετοχή των ναυτιλιακών οργανισμών και των εταιρειών που σχετίζονται με την ναυτιλία, τους ναυτικούς και γενικά τους ανθρώπους της θάλασσας ήταν σημαντική. Η Εστία Ναυτικών προσέφερε τότε 15.000.000 δρχ. ο ΟΛΠ 5.000.000 δρχ. κι ο ΟΛΘ επίσης 5.000.000 δρχ. Το στρατιωτικό προσωπικό του Υπουργείου Ναυτιλίας 2.000.000 δρχ. και το ΝΑΤ μία μηνιαία σύνταξη στους σεισμοπαθείς ασφαλισμένους του. Η Ένωση Φορτηγών Μεσογειακών Πλοίων προσέφερε 1.000.000 δρχ., η Πανελλήνια Ένωση Πλοιοκτητών Ακτοπλοϊκών 1.000.000 δρχ. καθώς και η ΠΝΟ που προσέφερε 5.000.000 δρχ. κ.ά. (Ελευθεροτυπία 25/9/1986).
Όμως η βοήθεια που πρόσφερε το ΠΑΡΟΣ στη τραυματισμένη Καλαμάτα και στους κατοίκους της δεν ήταν η μόνη.
Σεπτέμβριος ήταν και πάλι όταν……
Ειδική αποστολή σε εμπόλεμη ζώνη.
Βρισκόμαστε στο 1982 και εκτυλίσσεται μια ακόμη πτυχή του δράματος του Παλαιστινιακού λαού. Βρισκόταν τότε σε πλήρη εξέλιξη η επιχείρηση του Ισραήλ Ειρήνη για τη Γαλιλαία, η οποία όμως στην ιστοριογραφία ονομάστηκε μετέπειτα ο Πόλεμος του Λιβάνου. Η ένοπλη σύρραξη, που ξεκίνησε με την εισβολή του ισραηλινού στρατού στο νότιο Λίβανο σκοπό είχε την εκκαθάριση των βάσεων της Ο.Α.Π (Οργανισμού για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης), που βρίσκονταν στο έδαφος του Λιβάνου, αφαιρώντας της έτσι την εδαφική βάση που είχε αποκτήσει στη Χώρα των Κέδρων,
Στις 10 Αυγούστου, ο Αμερικανός Φίλιπ Χαμπίμπ, ειδικός απεσταλμένος του Ο.Η.Ε, υπέβαλε ένα σχέδιο συμφωνίας στο Ισραήλ, το οποίο έγινε τελικά αποδεκτό από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στις 18 Αυγούστου. Το σχέδιο προέβλεπε ότι οι μαχητές της Ο.Α.Π. θα εγκατέλειπαν τη Βηρυτό κατά ομάδες και θα πήγαιναν να εγκατασταθούν σε διάφορες αραβικές χώρες. Η μεταφορά τους θα γινόταν με ελληνικά και κυπριακά πλοία και με διαβεβαίωση των ΗΠΑ για την ασφάλειά τους. Ζητήθηκε να τους συνοδεύσουν Έλληνες αξιωματικοί, ενώ δόθηκαν εγγυήσεις και για τους αμάχους που θα έμεναν πίσω μετά την αναχώρηση των δυνάμεων του ΟΑΠ.
Τον Σεπτέμβρη του ΄82 το ΠΑΡΟΣ, με πλοίαρχο τον Δημήτρη Μηνδρινό, ήταν ένα από τα πλοία που κλήθηκε να μεταφέρει τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες και μαχητές από το Λίβανο στην Υεμένη.
Από εκείνο το ταξίδι θυμάται ο cpt Μηνδρινός:
«Μετέφερα 850 παλαιστινίους από τη Βηρυτό στην Χοντέιντα ( Al Hudaydah) λιμάνι της Υεμένης στην Ερυθρά θάλασσα μαζί με ένα ακόμη ελληνικό πλοίο [σ.σ. ήταν το “Ατλαντίς” της Καβουνίδης Shipping Co. Ltd.]. Μεταφέραμε τους πρόσφυγες, γυναικόπαιδα αλλά και στρατιώτες, σε ένα ταξίδι 6 ημερών μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Είχαμε δε συνοδεία επάνω στο πλοίο μας και τρεις αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού. Μετά την έξοδό μας από την διώρυγα του Σουέζ και μπαίνοντας στην Ερυθρά Θάλασσα μας συνόδευαν δυο αμερικανικά πολεμικά πλοία μέχρι που μπήκαμε στα χωρικά ύδατα της Υεμένης και μετά μας αποχαιρέτησαν. Θυμάμαι δε ότι ενώ κατά τη διάρκεια της συνοδείας μας συνεννοούμεθα στα αγγλικά, φτάνοντας εκεί άκουσα τον κυβερνήτη του ενός πολεμικού να μου λέει: “καλό ταξίδι…” στα ελληνικά. Ήταν ο κυβερνήτης του ενός αμερικανικού πολεμικού ο όποιος ήταν Έλληνας με ελληνικότατο όνομα.
Ήταν μια επιχείρηση με υψηλό βαθμό επικινδυνότητας. Να σκεφτείτε ότι και μέσα στο λιμάνι της Βηρυτού κάποια στιγμή ακούστηκε ένας δυνατός κρότος και διαπιστώσαμε ότι ακριβώς από πάνω μας είχε κτυπηθεί με ρουκέτα ένα πολεμικό αεροπλάνο. Στο λιμάνι υπήρχε βέβαια φρουρά αλλά με τη βοήθεια και του Αι-Νικόλα γυρίσαμε σώοι κι αβλαβείς.
Κατά την διάρκεια του ταξιδιού, επειδή μεταφέραμε και στρατιώτες, για προληπτικούς λόγους συγκέντρωσα τα όπλα τους σε ένα κοντέινερ.
Υπήρξαν και κάποιες εντάσεις μεταξύ των, αποτέλεσμα ίσως της μεγάλης πίεσης και των ειδικών καταστάσεων που είχαν βιώσει αυτοί οι άνδρες για μακρύ χρονικό διάστημα. Τις διαχειριστήκαμε όμως με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι γυναίκες και τα παιδιά είχαν τακτοποιηθεί στις καμπίνες και οι υπόλοιποι ήταν στα καταστρώματα, άλλωστε ήταν ακόμη καλός ο καιρός
Το κόστος αυτής της επιχείρησης με τα δυο ελληνικά πλοία είχε αναλάβει το Ελληνικό κράτος. Το πλοίο ανήκε τότε στην Ελληνική Ακτοπλοΐα ΑΕ».
Για αυτό το ταξίδι με το ΠΑΡΟΣ, ο cpt Δημήτρης Μηνδρινός βραβεύτηκε στις 10/1/86 από την Πανελλήνια Ένωση Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΠΕΝ).
Το πλοίο και η ιστορία του.
Η τριαντάχρονη ιστορία του ΠΑΡΟΣ είναι αντιστρόφως ανάλογη των σπουδαίων κατορθωμάτων του. Ναυπηγήθηκε στο Πέραμα το 1972 σε σχέδια των ναυπηγών Γιάννη Κουϊμάνη και Χρήστο Σιμόπουλο και πήρε το διεθνές διακριτικό σήμα SWDW. (ΙΜΟ 7206885). Το μήκος του ήταν 90,3 μ. το πλάτος 14,61 μ. και το βύθισμα του 4,09 μ. Είχε δυο μπαταριστές μηχανές Ruston 5.885 kW που του έδιναν ταχύτητα 16 κόμβων. Πρωτοβαφτίστηκε ΦΟΙΒΟΣ και στο ξεκίνημά του παρουσίασε κατασκευαστικά προβλήματα αλλά ευτύχισε να έχει πλοίαρχο τον Ανδρέα Καπάκη που βοήθησε να διορθωθούν τα λάθη κι οι ατέλειές του.
Στην συνέχεια θα αλλάξει πολλούς πλοιοκτήτες και ονόματα και θα υπηρετήσει πολλές γραμμές σε Αιγαίο και Αδριατική. Θα μπει σε κοινοπραξίες, θα περάσει από εταιρείες λαϊκής βάσης και γραμμές επιδοτούμενες. Θα φορτωθεί όμως και χρέη και κατασχέσεις.
Τον Νοέμβρη του ΄96 κι ενώ ήταν δεμένο στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας, τρεις άνδρες εισέβαλαν στο πλοίο κι άνοιξαν τους κρουνούς εισαγωγής νερού με σκοπό τη βύθισή του. Δυνάμεις της Πυροσβεστικής και του Λιμενικού κατόρθωσαν να αντλήσουν τα νερά και να σωθεί το πλοίο αλλά όχι και τα βάσανά του.
Τελικά στις 27 Ιουλίου 2002 το ΕΓ/ΟΓ ΠΑΡΟΣ έφυγε ρυμουλκούμενο για την απέναντι τουρκική ακτή (Aliaga) για διάλυση, όμως οι παλιοί καλαματιανοί έχουν κρατήσει στη μνήμη τους εκείνο το όμορφο πορτοκαλί πλοίο που έσωζε ζωές, που για χάρη του είχαν κατέβει στο λιμάνι και δεν ήταν στα σπίτια τους που κατέρρευσαν από την μανία του εγκέλαδου.
Πηγές:
-(2002). Μας έφυγε το Πάρος… Περιοδικό: Εφοπλιστής. (τευχ. 116) σελ. 52-53.
-Κούκας, Γ. & Ανδρίτσος, Κ. (1986) Το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός κι ευθύς εγιόμισε άνθη… [Ντοκιμαντέρ]. Αθήνα: ΕΡΤ.
