To παρόν άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό “Θάλαττα” (έκδοση του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας) τεύχος 5, Άνοιξη 2022.
Γράφει ο Άρης Μπιλάλης
Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ναυπήγηση του αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ, ενός εκ των τεσσάρων εναπομεινάντων αντιτορπιλικών τύπου Fletcher, από το σύνολο των 175 που ναυπηγήθηκαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα Fletcher σχεδιάστηκαν το 1939 και αποτέλεσαν την ραχοκοκαλιά του Αμερικανικού Στόλου στο μέτωπο του Ειρηνικού καθώς η υψηλή ταχύτητα που μπορούσαν να αναπτύξουν τους επέτρεπε να χρησιμεύσουν στην συνοδεία των αεροπλανοφόρων του Στόλου. Τα σύγχρονα ηλεκτρονικά τους συστήματα σε συνδυασμό με τις ανθυποβρυχιακές και αντιαεροπορικές τους δυνατότητες τα κατέστησαν ιδανικά στον ρόλο κάλυψης των αεροπλανοφόρων.
Η ιστορία του ΒΕΛΟΣ ξεκίνησε στις 20 Φεβρουαρίου 1942 όταν τοποθετήθηκε η τρόπιδα του σκάφους ναυπηγεία του αμερικανικού Στόλου στη Βοστώνη. Τρείς μήνες αργότερα, στις 3 Ιουνίου, το πλοίο καθελκύσθηκε λαμβάνοντας το όνομα CHARRETTE προς τιμή του πλωτάρχη George Charrette που είχε διακριθεί κατά τον Αμερικανό-Ισπανικό πόλεμο του 1898. Με την ολοκλήρωση του, το USS CHARRETTE εντάχθηκε στη δύναμη του αμερικανικού Στόλου στις 18 Μαΐου 1943, λαμβάνοντας το διακριτικό DD-581.Κυβερνήτης του πλοίου ανέλαβε ο αντιπλοίαρχος Eugene Carpe (1904-1950) που είχε ήδη δυο έτη υπηρεσίας ως κυβερνήτης σε αντιτορπιλικά.
Τον Σεπτέμβριο του 1943 το CHARRETTE αναχώρησε για τον Ειρηνικό και μετά από μια περίοδο ασκήσεων, εντάχθηκε στην Δύναμη 50 που επιχειρούσε στην περιοχή των νησιών Μάρσαλ. Τον Νοέμβριο το σκάφος υποστήριξε τις αποβάσεις στα νησιά Γκίλμπερτ και μετά την κατάληψη της Tarawa, κάλυψε τα αμερικανικά θωρηκτά που βομβάρδισαν την νήσο Nauru. Το CHARRETTE και πέντε ακόμη αντιτορπιλικά κάλυψαν τα δυο αεροπλανοφόρα από τα οποία απονηώθηκαν στις 25 Δεκεμβρίου αεροσκάφη τα οποία επέδραμαν κατά των ιαπωνικών δυνάμεων στην Kavieng της Νέας Ιρλανδίας. Οι επιδρομές συνεχίστηκαν μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου και παρά τις προσπάθειες των Ιαπώνων να ανταποδώσουν τα πλήγματα τα αμερικανικά πλοία παρέμειναν αβλαβή.
Στα τέλη Ιανουαρίου 1944 ξεκίνησε η αμερικανική επιχείρηση κατάληψης των νησιών Μάρσαλ και σε απάντηση η ιαπωνική διοίκηση διέταξε τα υποβρύχια I-175 και RO-39 που περιπολούσαν στον βόρειο-ανατολικό τομέα των νησιών Μάρσαλ να σπεύσουν ολοταχώς στην ατόλη Wotje. Το Ι-175 είχε ναυπηγηθεί το 1934-1938 στο Kobe της Ιαπωνίας ως Ι-75 και είχε διαστάσεις 105 x 8,2 μέτρα και εκτόπισμα επιφανείας 1.422 τόνων. Είχε λάβει μέρος στην επίθεση στο Pearl Harbor βυθίζοντας ένα εμπορικό πλοίο 3.545 τόνων και κανονιοβολώντας την ακτή. Τον Ιούλιο του 1942 έχοντας μετονομαστεί σε Ι-175, επέδραμε στις ακτές της Αυστραλίας βυθίζοντας δυο πλοία 3.028 τόνων και προκαλώντας ζημιές σε άλλα δυο. Το Νοέμβριο του 1943 κατά την αμερικανική διείσδυση στα νησιά Γκίλμπερτ, το Ι-175 έπληξε ανοιχτά της ν. Μakin το αεροπλανοφόρο συνοδείας LISCOME BAY με αποτέλεσμα να βυθιστεί παρασύροντας στο βυθό 645 άντρες. Το βράδυ της 3ης Φεβρουαρίου 1944 το I-175 αναδύθηκε πλησίον της ατόλης Wotje για διόπτευση. Στις 22.03’ ένας στόχος εμφανίστηκε στο ραντάρ του θωρηκτού NEW JERSEY από απόσταση 21 μιλίων και αμέσως στάλθηκε στο σημείο το CHARRETTE προκειμένου να εξετάσει την επαφή. Έχοντας μειώσει την απόσταση στα 5 μίλια, η επαφή χάθηκε αλλά λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα το CHARRETTE απέκτησε εκ νέου επαφή και έριξε οχτώ βόμβες βυθού. Στο σημείο έσπευσε και το αντιτορπιλικό συνοδείας FAIR που καθοδηγούμενο από το CHARRETTE εξαπέλυσε στις 00.40’ 24 βομβίδια Hedgehog που εκρήγνυνται κατά την επαφή. Ακολούθησαν τέσσερις εκρήξεις που σήμαναν την καταστροφή του εχθρικού υποβρυχίου. Σύμφωνα με την αμερικανικές πηγές το υποβρύχιο που βυθίστηκε αύτανδρο ήταν το Ι-175, ενώ αρκετές ιαπωνικές πηγές θεωρούν πως ήταν το RO-39 που επίσης βυθίστηκε αύτανδρο.
Ακολούθως, το CHARRETTE ακολούθησε την Δύναμη 50 στην επιδρομή κατά της μεγάλης ιαπωνικής ναυτικής βάσης στην ατόλη Truk. Τα συντριπτικά πλήγματα των αμερικάνικων αεροσκαφών ανάγκασαν στις 17 Φεβρουαρίου τα εναπομείναντα ιαπωνικά σκάφη να επιχειρήσουν να διαφύγουν. Το βοηθητικό καταδρομικό AKAGI MARU, το εκπαιδευτικό καταδρομικό KATORI, δυο αντιτορπιλικά, ένα ανθυποβρυχιακό και ένα ναρκαλιευτικό εντοπίστηκαν από αεροσκάφη που αμέσως του επετέθησαν βυθίζοντας το AKAGI MARU και ακινητοποιώντας το KATORI. Και ενώ τα αεροσκάφη θα μπορούσαν να αποτελειώσουν τα σκάφη, ο Ναύαρχος Spruance διέταξε να παύσουν οι επιθέσεις, επιθυμώντας να επέμβει ο ίδιος με μονάδες επιφανείας. Μια δύναμη αποτελούμενη από τα νεότευκτα θωρηκτά NEW JERSEY και IOWA, τα καταδρομικά NEW ORLEANS και MINNEAPOLIS και τα αντιτορπιλικά BRADFORD, BURNS, IZARD και CHARRETTE πλησίασαν τα ιαπωνικά πλοία. Εκμεταλλευόμενοι την απόλυτη υπεροπλία τους, οι Αμερικάνοι βύθισαν τα σκάφη πλην ενός αντιτορπιλικού που κατάφερε να διαφύγει. Οι Ιάπωνες έχασαν περί τους δυο χιλιάδες άνδρες χωρίς να καταφέρουν να πλήξουν τα αμερικανικά σκάφη παρά του ότι πολέμησαν ηρωικά μέχρι τέλους.
Τον Ιούνιο του 1944 ο Αμερικανικός Στόλος κινήθηκε προς την περιοχή των Μαριάνων νήσων και ξεκίνησε η επιχείρηση κατάληψης της Σαϊπάν. Η κατάσταση επέβαλε στους Ιάπωνες την απομάκρυνση από την νήσο κάθε αξιόπλοου σκάφους. Ανάμεσα τους ήταν και το 1,923 κ.ο.χ. φορτηγό πλοίο TATSUTAGAWA MARU που είχε ναυπηγηθεί το 1941 στο Τόκυο. Το διαστάσεων 82,3 x 12,2 μέτρων ατμόπλοιο ανήκε στην κλάση D του προγράμματος ναυπήγησης που είχε ακολουθήσει η Ιαπωνία για την ενδυνάμωση του εμπορικού της στόλου. Τον Ιούλιο του 1942 είχε επιταχθεί από το Αυτοκρατορικό Ναυτικό ως βοηθητικό μεταγωγικό πραγματοποιώντας σειρά μεταφορών μεταξύ ιαπωνικών λιμένων και μέχρι τη Μαντζουρία. Τον Νοέμβριο του 1943 εντάχθηκε σε νηοπομπή με τέσσερα άλλα μεταγωγικά για να μεταβεί στην ναυτική βάση της ατόλης Truk στις κεντρικές νήσους Καρολίνες. Καθοδόν τα πλοία δέχθηκαν διαδοχικές επιθέσεις από αμερικανικά υποβρύχια με αποτέλεσμα να βυθιστούν όλα πλην του TATSUTAGAWA MARU που κατάφερε να φθάσει στον προορισμό του. Έκτοτε πραγματοποίησε και άλλες μεταφορές από και προς τις Καρολίνες και τις Μαριάνες νήσους όπου βρισκόταν όταν κατέφτασε ο αμερικανικός Στόλος. Στις 11 Ιουνίου 1944, περί τα 28 ιαπωνικά πλοία αναχώρησαν από την Σαϊπάν, συνοδευόμενα από ένα τορπιλοβόλο και 6 ελαφρά σκάφη. Την επομένη εντοπίστηκαν από αμερικανικά αεροσκάφη που βύθισαν το τορπιλοβόλο και έντεκα μεταγωγικά ενώ προκάλεσαν ζημιές στα ελαφρά σκάφη και στο TATSUTAGAWA MARU που έμεινε έρμαιο των κυμάτων. Στις 15 Ιουνίου το παρασυρόμενο σκάφος εντοπίστηκε από αεροσκάφη και αμέσως έσπευσαν στο σημείο τα BOYD και CHARRETTE που το αποτελείωσαν με τα πυροβόλα τους. Εκατό δώδεκα Ιάπωνες περισυλέχτηκαν από το CHARRETΤE του οποίου την διακυβέρνηση είχε πρόσφατα αναλάβει ο πλωτάρχης Gerald Ρ. Joyce (1915-1993).
Το αντιτορπιλικό συμμετείχε στην Μάχη της Θάλασσας των Φιλιππίνων (19-20 Ιουνίου), προσφέροντας αντιαεροπορική κάλυψη, κατευθύνοντας φίλια αεροσκάφη και περισυλλέγοντας πιλότους που κατέπεσαν κυρίως λόγο έλλειψης καυσίμων. Συνέχισε να καλύπτει τις επιχειρήσεις στις Μαριάνες λαμβάνοντας μέρος στον βομβαρδισμό της Iwo Jima (4 Ιουλίου) και της νήσου Γκουάμ (12 Ιουλίου). Στις 4 Αυγούστου εντάχθηκε στη Δύναμη 58.1. Οι Αμερικανοί είχαν πληροφορηθεί την παρουσία μιας ιαπωνικής νηοπομπής που συνοδευόταν από το αεροπλανοφόρο ZUIHO και έσπευσαν να την καταστρέψουν. Τα αεροσκάφη από τρία αεροπλανοφόρα επετέθησαν στα ιαπωνικά πλοία βυθίζοντας τέσσερα μεταγωγικά, αλλά το ZUIHO είχε ήδη απομακρυνθεί επιστρέφοντας στην Ιαπωνία. Κατόπιν πλησίασε η αμερικανική δύναμη επιφανείας που απαρτιζόταν από τέσσερα καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά μεταξύ των οποίων και το USS BROWN – το μετέπειτα ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ. Το ιαπωνικό αντιτορπιλικό MATSU πρόβαλε γενναία αντίσταση σε μια προσπάθεια να δώσει χρόνο στο εναπομείναν μεταγωγικό και στα συνοδά του να απομακρυνθούν. Το σύνολο της αμερικανικής δύναμης έβαλε εναντίον του αλλά οι Ιάπωνες συνέχισαν να πολεμούν επί μιάμιση ώρα μέχρις ότου το MATSU παραδομένο στις φλόγες βυθίστηκε. Μόλις πέντε άτομα επέζησαν από το πλήρωμα των 210 ανδρών. Τα αμερικανικά καταδρομικά κατόπιν πρόλαβαν ένα βραδυκίνητο μεταγωγικό και το βύθισαν με πυρά, αλλά ένα αντιτορπιλικό και τρία μικρότερα συνοδά κατόρθωσαν να διαφύγουν υπό την κάλυψη του σκότους και χάριν στην αυτοθυσία του MATSU. Την επομένη, κατά την επιστροφή της Δύναμης 58.1 τα πλοία επιφανείας βομβάρδισαν την νήσο Chi-Chi Jima.
Στη συνέχεια το CHARRETTE πήρε μέρος στις επιχειρήσεις για την κατάληψη των Φιλιππίνων συνοδεύοντας τα αεροπλανοφόρα που κινήθηκαν πλησίον της Φορμόζας για την καταστροφή των ιαπωνικών αεροδρομίων. Στις 13 Οκτωβρίου η Δύναμη 38.1 δέχθηκε επίθεση ιαπωνικών αεροσκαφών κατά την οποία επλήγησαν τα καταδρομικά CANBERRA και HOUSTON, θέτοντας τα εκτός μάχης για το υπόλοιπο του πολέμου. Το CHARRETTE κατέρριψε δυο εχθρικά αεροσκάφη αλλά ένα τρίτο έχοντας πληγεί επιχείρησε να καταπέσει στο αντιτορπιλικό. Ωστόσο το φλεγόμενο αεροσκάφος πέρασε ανάμεσα από τα φουγάρα του πλοίου καταρρίπτοντας την κεραία του ασύρματου και έπεσε στη θάλασσα σε απόσταση μόλις 20 μέτρων. Το CHARRETTE αποσπάστηκε στην Δύναμη 30.3 που ανέλαβε την κάλυψη των δυο πληγέντων καταδρομικών κατά την επίπονη προσπάθεια ρυμούλκησης τους από δυο άλλα καταδρομικά. Για την συμμετοχή του CHARRETTE στις επιτυχείς προσπάθειες διάσωσης των δυο πληγέντων καταδρομικών εντός εχθρικής περιοχής, ο πλωτάρχης Joyce παρασημοφορήθηκε με το Ασημένιο Αστέρι.
Στις 24 Οκτωβρίου το αντιτορπιλικό επέστρεψε στην Δύναμη 38.1 συνοδεύοντας τα αεροπλανοφόρα που απονήωσαν τα αεροσκάφη τους για να πλήξουν μια ιαπωνική ναυτική μοίρα που κινείτο προς νότο. Στην πραγματικότητα η ιαπωνική δύναμη αποτελούσε ένα δόλωμα προκειμένου να απομακρύνει τα αμερικανικά πολεμικά μακρυά από την αποβατική δύναμη που βρισκόταν στα ανοιχτά του Samar, όπερ και συνέβη καθώς το σύνολο του Τρίτου Στόλου υπό τον Ναύαρχο Halsey κινήθηκε προς συνάντησης της. Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή τεσσάρων ιαπωνικών αεροπλανοφόρων κατά την Μάχη του Ακρωτηρίου Engano που ουσιαστικά εκμηδένισε τις επιθετικές δυνατότητες των Ιαπώνων. Πληροφορούμενος στο μεταξύ το κίνδυνο στον οποίο είχαν εκτεθεί τα αποβατικά σκάφη, ο Halsey έστρεψε ένα μέρος της δύναμης του προς νότο. Ωστόσο οι εναπομείνασες αμερικανικές δυνάμεις είχαν στο μεταξύ καταφέρει να απομακρύνουν τα ιαπωνικά πολεμικά από το Samar. To δε CHARRETTE παρέμεινε κατά τη διάρκεια των μαχών με την δύναμη των αμερικανικών αεροπλανοφόρων.
Το αντιτορπιλικό συμμετείχε στις επιχειρήσεις κατάληψης των Φιλιππίνων μέχρι το Φεβρουάριο του 1945 οπότε στάλθηκε για επισκευές στις ΗΠΑ. Τον Ιούνιο επέστρεψε στον Ειρηνικό για να υποστηρίξει τις αποβατικές ενέργειες στο Βόρνεο, βομβαρδίζοντας εχθρικές θέσεις και εκτελώντας περιπολίες. Κατά τη διάρκεια μιας περιπολίας, τη νύχτα της 2ας Αυγούστου, το CHARRETTE και το CONNER (το μετέπειτα ΑΣΠΙΣ) εντόπισαν ένα πλοίο που έπλεε στη Θάλασσα Banda της Ινδονησίας. Το επόμενο πρωί διαπιστώθηκε πως ήταν το νοσοκομειακό TACHIBANA MARU (1.772 κ.ο.χ., ναυπήγησης 1934) και το CHARRETTE του σήμανε να σταματήσει. Το σκάφος σταμάτησε και οι Ιάπωνες ξεκίνησαν να ρίχνουν αντικείμενα στη θάλασσα. Λίγο αργότερα ένα άγημα από το CHARRETΤΕ επιβιβάστηκε στο νοσοκομειακό και πραγματοποίησε έρευνα. Διαπιστώθηκε ότι οι περισσότεροι από τους φερόμενους ως ασθενείς ή τραυματίες ήταν στην πραγματικότητα υγιείς στρατιώτες. Κατόπιν ανακαλύφθηκαν κιβώτια με σήμανση του Ερυθρού Σταυρού που ωστόσο περιείχαν οβίδες. Κατόπιν τούτων το TACHIBANA MARU τέθηκε υπό κράτηση και υπό τη συνοδεία των δυο αντιτορπιλικών οδηγήθηκε στο Morotai των Μολούκων νήσων όπου οι Ιάπωνες αποβιβάστηκαν ως αιχμάλωτοι πολέμου. Από το «νοσοκομειακό» εκφορτώθηκαν 30 τόνοι πυρομαχικών, 400 όπλα, 15 αυτόματα, 45 όλμοι και άλλος πολεμικός εξοπλισμός και κατασχέθηκε.
Το CHARRETTE στη συνέχεια έπλευσε στις Φιλιππίνες και στην ήδη κατεχόμενη Οκινάουα. Μετά την ιαπωνική παράδοση συνέχισε να συνοδεύει μεταγωγικά πλοία από και προς την Κίνα, μέχρι τον Δεκέμβριο οπότε επέστρεψε στις ΗΠΑ. Για τη δράση του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το CHARRETTE έλαβε 13 «πολεμικά αστέρια» από το Π.Ν. των ΗΠΑ, ένα για κάθε σημαντική επιχείρηση όπου συμμετείχε. Από τα αμερικανικά αντιτορπιλικά που αργότερα περιήλθαν στο ελληνικό Π.Ν., μόνο στο CHARRETTE και στο μετέπειτα ΛΟΓΧΗ είχαν αποδοθεί τόσα αστέρια. Τον Μάρτιο του 1946 το αντιτορπιλικό τέθηκε στην εφεδρεία στον Ναύσταθμο του San Diego και στις 15 Ιανουαρίου 1947 παροπλίστηκε. Παρέμεινε για δώδεκα χρόνια υπό την φροντίδα του προσωπικού του Ναυστάθμου, μέχρις ότου επιλέχθηκε να δοθεί στην Ελλάδα όπου ως ΒΕΛΟΣ έμελλε να γράψει νέες σελίδες ιστορίας.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Dictionary of American Naval Fighting Ships, Volume II, Navy Department, Washington, 1963
- Lindemann Klaus, Hailstorm Over Truk Lagoon, Second Edition: Operations Against Truk by Carrier Task Force 58, 17 and 18 February 1944, and the Shipwrecks of World War II, 2005
- Willmott Hedley Paul, The Battle of Leyte Gulf: The Last Fleet Action, 2015
- The Assault on Kwajalein and Majuro (Part One), Office of Naval Intelligence, Navy Department, Washington, 1945
- http://www.combinedfleet.com
