Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς
Ως ερευνητής του ινστιτούτου Research Institute for European and American Studies είχα τη χαρά και το προνόμιο να παρουσιάσω μαζί με τους πολιτικούς και στρατιωτικούς προϊσταμένους τις Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό την αιγίδα του European Security and Defense College στις Βρυξέλες, θέματα θαλάσσιας ασφάλειας και τις επιχειρήσεις, IRINI-ASPIDES-ATALANTA. Η ανάπτυξη στις επιχειρήσεις δοκίμασε τα πάντα: τεχνολογία, τακτικές, παρατηρητές, ομάδες διοίκησης και την ίδια την κουλτούρα της ισχύος.
Τα διδάγματα που αντλήθηκαν για αυτή τη δοκιμασία δεν είναι αποκλειστικά εθνικό θέμα. Είναι καθολικό για κάθε ναυτικό που προετοιμάζεται να πολεμήσει και να κερδίσει στη θάλασσα. Μάλιστα, έχουν βαθιά απήχηση στο Πολεμικό Ναυτικό, το οποίο βρίσκεται σε μια ολοένα και πιο αμφισβητούμενη και στρατηγικά σημαντική περιοχή, από το Αιγαίο Πέλαγος μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και πέρα από αυτήν.
Αυτά τα διδάγματα δεν είναι θεωρητικά. Σφυρηλατούνται στον πόλεμο και είναι άμεσα σχετικά με κάθε ναυτικό που έχει αναλάβει την υπεράσπιση της θαλάσσιας κυριαρχίας, την αποτροπή περιφερειακών απειλών και την προώθηση της σταθερότητας. Αποτελούν επίσης μια υπενθύμιση: η ετοιμότητα μάχης δεν ξεκινά με τη σύγκρουση, ξεκινά από το καιρό ειρήνης, με τον πολιτισμό, τη διοίκηση και την καθημερινή ρουτίνα.
1. Η τακτική και τεχνική αριστεία είναι θεμελιώδης παράγοντες
Στην Ερυθρά Θάλασσα, αντιμετωπίσαμε διαδοχικά κύμα εξελισσόμενων απειλών από βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους Κρουζ, μη επανδρωμένα αεροσκάφη επίθεσης, έως οπλισμένα σκάφη επιφανείας. Η επιτυχία των πλοίων μας δεν οφείλεται σε τυχερή γεωμετρία ή σε ανώτερο αριθμό. Εξαρτάται από την επαγγελματική ικανότητα των διοικητών και των πληρωμάτων μας, ειδικά σε επίπεδο μονάδας.
Κάθε πολεμικό πλοίο έπρεπε να είναι έτοιμο να πολεμήσει ανεξάρτητα. Αυτό σήμαινε πλήρη γνώση των αισθητήρων (όπως το ραντάρ ερεύνης), των συστημάτων μάχης, των συνδέσεων τακτικών δεδομένων και πλήρη κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών και του καιρού.
Αυτό έχει άμεση σχέση με το Πολεμικό Ναυτικό. Σε περιοχές όπου οι εντάσεις αυξάνονται γρήγορα, είτε για αμφισβητούμενα ύδατα είτε για σημεία ανάφλεξης όπως το Καστελόριζο ή η ΑΟΖ, η ικανότητα άμυνας, αποτροπής ή επίθεσης πρέπει να βασίζεται στην τακτική αριστεία που έχει κερδηθεί με κόπο, όχι απλώς στην παρουσία ή τη στάση. Μια φρεγάτα σε περιπολία δεν μπορεί απλώς να «βρίσκεται εκεί» πρέπει να είναι έτοιμη να δράσει με ακρίβεια. Οι κυβερνήτες πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την τακτική και τεχνική ετοιμότητα των πλοίων τους. Τα στελέχη πρέπει να εκπαιδεύονται για να πολεμούν, όχι απλώς για να επιχειρούν.
2. Ο σχεδιασμός και η ενημέρωση πρέπει να γίνονται αδιάκοπα
Πριν από κάθε εξέλιξη υψηλού κινδύνου, εκτελείται η διεξαγωγή ενός πλήρους κύκλου σχεδίου-ενημέρωσης-εκτέλεσης-αναφοράς (PBED-Planning, Briefing, Execution, and Debriefing). Δεν είναι τελετουργική πράξη. Είναι κρίσιμη διαδικασία για την αποστολή. Εξετάζεται κάθε σενάριο, γραμμή προς γραμμή, παρατηρητής προς παρατηρητή, με φυσικά μοντέλα, χάρτες και ασφαλείς επικοινωνίες.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή είναι η τυπική ναυτική πρακτική. Αλλά στη μάχη, η αυστηρότητα, ο ρυθμός και η σοβαρότητα αυτής της διαδικασίας γίνονται η διαφορά μεταξύ επιτυχίας και τραγωδίας.
Αυτό το μάθημα μεταφράζεται άμεσα στις ελληνικές επιχειρήσεις σε περιορισμένα, επιτηρούμενα και ύδατα έντονης δραστηριότητας. Είτε εκτελεί περιπολίες ελεύθερης ναυσιπλοΐας, είτε αποτρέπει καταπατήσεις είτε προετοιμάζεται για συμμαχικές επιχειρήσεις, κάθε στέλεχος πρέπει να κατανοεί το σχέδιο, όχι μόνο οι αξιωματικοί. Τα κοινά νοητικά μοντέλα είναι απαραίτητα σε μια εποχή πυρών μεγάλης εμβέλειας και αυτόνομων απειλών. Οι αξιωματικοί επιχειρήσεων πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι ενημερώσεις δεν αφορούν μόνο την εντύπωση των ανωτέρων, αλλά και την προετοιμασία των υφισταμένων. Κάθε ναύτης είτε πηδαλιούχος, ή χειριστής αισθητήρων και αξιωματικός τακτικής δράσης πρέπει να αποχωρεί με σαφήνεια.
3. Η αδίστακτη αυτό-αξιολόγηση είναι πολλαπλασιαστής ισχύος
Ίσως το πιο σημαντικό πολιτιστικό τους όπλο είναι η ταπεινότητα να ασκούνε αυτοκριτική, δυνατά και συχνά.
Μετά από κάθε εμπλοκή ή επιχείρηση, πραγματοποιούνε δομημένες ενημερώσεις, συλλέγουνε εκτενείς πληροφορίες, συντάσσουνε εκθέσεις μετά την ενέργεια και τις εξετάζουνε χωρίς εγωισμό. Ο κύκλος ανατροφοδότησης είναι αμείλικτος, επειδή ο εχθρός εξελίσσεται εξίσου γρήγορα.
Στη γειτονιά της Ελλάδας, όπου κρατικοί και μη κρατικοί φορείς δοκιμάζουν καθημερινά τα όριά τους, αυτή η νοοτροπία πρέπει να είναι μια μόνιμη διαδικασία. Κάθε περιπολία, κάθε πυραυλική άσκηση, κάθε κοινή άσκηση θα πρέπει να διδαχθεί. Το Πολεμικό Ναυτικό λειτουργεί εδώ και καιρό με άριστη επίδοση, αλλά η αριστεία εξασθενεί όταν απουσιάσει η σκέψη.
Η επικοινωνία των πλοίων με κέντρα ανάπτυξης προσδίδει γρήγορη εικόνα για την απόδοση των συστημάτων μάχης και τη βελτιστοποίηση του πλαισίου αναζήτησης ραντάρ. Το Πολεμικό Ναυτικό μπορεί επίσης να επωφεληθεί από την αυξανόμενη θεσμική γνώση σε όλες τις πλατφόρμες και από τις συνεργασίες του με κέντρα των επιχειρήσεων. Πρέπει να είναι ασφαλές για τους αξιωματικούς να παραδέχονται την αποτυχία, να προσαρμόζονται και να βελτιώνονται. Χωρίς μια κουλτούρα «γίνε ρεαλιστής, γίνε καλύτερος», οι συνήθειες σε καιρό ειρήνης μετατρέπονται σε μειονεκτήματα σε καιρό πολέμου.
4. Τα βασικά εξακολουθούν να κερδίζουν πολέμους
Η πραγματικότητα της μάχης ιδιαίτερα στην Ερυθρά Θάλασσα δεν ήταν μόνο οι εκτοξεύσεις πυραύλων και οι βολές ελικοπτέρων. Ήταν επίσης: οι ασκήσεις γενικού συναγερμού την αυγή. Διοικητική γραφειοκρατία. Αναφορές καυσίμων. Συντήρηση επιφανείας. Επιθεωρήσεις ζώνης.
Ακόμα και όταν δεχόντουσαν πυρά, τα βασικά στοιχεία της ζωής του πολεμικού πλοίου είχαν σημασία. Ένα καλά οργανωμένο πρόγραμμα συντήρησης, ένα αυστηρό σύστημα 3M (Maintenance, Material, Management system) ή τα καθαρά ημερολόγια γέφυρας και μηχανής συχνά συσχετίζονται με αποτελεσματική απόδοση μάχης. Γιατί; Επειδή αντανακλούν την εμπλοκή της διοίκησης, την πειθαρχία του πληρώματος και τα συστήματα που λειτουργούν όπως είχαν σχεδιαστεί.
Αυτή η αλήθεια δεν είναι ρομαντισμός αλλά είναι ζωτικής σημασίας.
Καθώς το Πολεμικό Ναυτικό επιδιώκει να εκσυγχρονίσει τον στόλο του και να επεκτείνει τον ρόλο του στην περιφερειακή ασφάλεια, πρέπει να αντισταθεί στην παρόρμηση να επιδιώκει μόνο λύσεις υψηλής τεχνολογίας. Η θνησιμότητα συντηρείται από τις ρουτίνες. Μια νέα φρεγάτα είναι έτοιμη μόνο όσο η ικανότητα του πληρώματός της συντηρεί τα χρώματα, καταγράφει σφάλματα και μάχεται μέσα από απώλειες. Οι Κυβερνήτες, οι Αξιωματικοί και οι Ναύτες πρέπει να απαιτούν λαμπρότητα στα βασικά. Η ετοιμότητα χτίζεται στο μηχανοστάσιο, στο κατάστρωμα, την τραπεζαρία στην Γέφυρα και στο Κέντρο Πληροφοριών Μάχης.
5. Κάθε ανάπτυξη ξεκινάει σήμερα
Η επιτυχία των πλοίων μας στις αποστολές δεν είναι αποτέλεσμα βιαστικής προετοιμασίας ή ηρωικού αυτοσχεδιασμού. Είναι το αποκορύφωμα ετών στοχευμένης προσπάθειας, από εκπαίδευση έως επιθεωρήσεις και ασκήσεις μάχης.
Πολύ συχνά, γεγονότα όπως οι επιθεωρήσεις υλικών ή οι ασκήσεις του ΝΑΤΟ θεωρούνται εμπόδια για την επιβίωση και όχι ευκαιρίες για ανάπτυξη. Αυτή η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει.
Για το Πολεμικό Ναυτικό, του οποίου τα πολεμικά πλοία συχνά επιχειρούν μακριά από τις βάσεις τους, η ώρα να προετοιμαστεί για μελλοντικά απρόβλεπτα περιστατικά είναι τώρα. Η επόμενη ανάπτυξη ξεκινά την ημέρα που λήγει η τρέχουσα. Συντήρηση, τακτική εκπαίδευση, συμμόρφωση με την 3M, έλεγχοι συστημάτων μάχης, όλα είναι μπλοκ στην πυραμίδα της επιτυχίας σε καιρό πολέμου. Κάθε γεγονός στη ζωή ενός πλοίου πρέπει να θεωρείται ως προετοιμασία μάχης, όχι ως γραφειοκρατική υποχρέωση. Ο Αρχηγός του στόλου και οι διοικητές ομάδων και μοιρών πρέπει να βοηθούν τις διοικήσεις να δουν τη συνολική εικόνα.
6. Η μάχη είναι συνολική δουλειά του πληρώματος
Την ώρα που η Φρεγάτα μας δέχθηκε επίθεση από δυνάμεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, το πλοίο αντέδρασε σε πραγματικό χρόνο. Η Φρεγάτα αναχαίτισε βαλλιστικούς πυραύλους.
Εκείνη η στιγμή δεν κερδήθηκε από τύχη. Κερδήθηκε χάρη στην ηγεσία του Κυβερνήτου, την προετοιμασία του πληρώματός του και την κοινή αντίληψη ότι η μάχη ήταν δική τους δουλειά, όχι μόνο του Τακτικού Διοικητού.
Σε ναυτικό πόλεμο υψηλού επιπέδου, η πρωτοβουλία πρέπει να ρέει προς τα κάτω. Ο τακτικός διοικητής μπορεί να δώσει τον τόνο, αλλά η μάχη κρίνεται από το πόσο καλά λειτουργούν τα πλοία στα όρια της διοίκησης και του ελέγχου.
Σε ένα αρχιπέλαγος τόσο περίπλοκο όσο το ελληνικό, με ταχέως μεταβαλλόμενες απειλές από αέρος, θαλάσσης και κυβερνοχώρου, αυτή η αλήθεια αντηχεί βαθιά. Όταν έρθει η ώρα να ξεσπάσει, δεν θα υπάρχει χρόνος για να τηλεφωνήσουμε στα ανώτερα αρχηγεία. Οι κυβερνήτες πρέπει να είναι έτοιμοι να δράσουν, με αυτοπεποίθηση, σαφήνεια και ικανότητα. Η ενδυνάμωση ξεκινά με την προσδοκία. Οι Έλληνες διοικητές και κυβερνήτες πρέπει να έχουν τον έλεγχο του τακτικού τους χώρου, των συστημάτων μάχης τους και της κουλτούρας του πλοίου τους. Οι ανώτεροι ηγέτες πρέπει να καλλιεργούν, όχι να μικροδιαχειρίζονται, αυτή την εξουσία διοίκησης.
Τελικές Σκέψεις: Μια Κοινή Πρόκληση
Η Ανατολική Μεσόγειος, όπως και η Ερυθρά Θάλασσα, μετατρέπεται ραγδαία σε μια αμφισβητούμενη ζώνη. Είτε αντιμετωπίζει επιθετική ναυτική συμπεριφορά, εισβολές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, επιχειρήσεις σε γκρίζες ζώνες είτε μάχες πλήρους φάσματος, το Πολεμικό Ναυτικό θα καλείται ολοένα και περισσότερο να ανταποκριθεί.
Αυτά τα διδάγματα από την συμμετοχή στις επιχειρήσεις είναι μαθήματα ναυτικών. Και ισχύουν εξίσου έντονα για μια φρεγάτα κλάσης Ύδρα στο Αιγαίο όσο και για μια Belharra στη Μεσόγειο, όταν τις αποκτήσουμε.
Η προετοιμασία δεν είναι σύνθημα. Είναι μια απόφαση που λαμβάνεται καθημερινά από διοικητές, αξιωματικούς και ναύτες, οι οποίοι λαμβάνουν προσωπικά την ετοιμότητά τους. Αν αυτό γίνει το ήθος του Πολεμικού Ναυτικού, όπως πιστεύω ότι ήδη είναι, τότε η Ελλάδα δεν θα αποτρέψει απλώς τους αντιπάλους της. Θα είναι έτοιμη να τους νικήσει.
Και όταν έρθει εκείνη η στιγμή, η νίκη δεν θα ανήκει στην τεχνολογία, ούτε στους αριθμούς, ούτε στα σχέδια. Θα ανήκει στα πολεμικά πλοία και στα στελέχη πολεμιστές που εκπαιδεύτηκαν γι’ αυτήν, έκαναν ασκήσεις γι’ αυτήν και την περίμεναν.
