Το παρόν άρθρο βασίζεται σε αποσπάσματα του βιβλίου του Βασίλειου Iατρίδη "Από τον βυθό στον ουρανό. Βιογραφία του Πλοιάρχου Μίλτωνα Ιατρίδη Κυβερνήτη του Υποβρυχίου ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ Ιωάννου Χρ. Γιαννάκενα, Αθήνα, 2021, σελίδες 95 – 113
Εν τω μεταξύ είχαν σταματήσει οι επιχειρήσεις του Βρετανικού Στόλου στην Αδριατική και τη Νότια Ιταλία κι είχαν αρχίσει πάλι οι πολεμικές περιπολίες των υποβρυχίων, με σχετικά βελτιωμένες επικοινωνίες. Τα μεσάνυχτα της 17 ης Δεκεμβρίου απέπλευσε ο Παπανικολής και
επωφελούμενος απ’ το σκοτάδι, διέσχισε τον Ισθμό και τον Πατραϊκό και προωθήθηκε βόρεια της Κέρκυρας. Την Τρίτη ημέρα της περιπολίας, 22 Δεκεμβρίου κι ενώ έπλεαν κοντά στο νησάκι Σάσσων, έξω από την Αυλώνα, εμφανίστηκε σε απόσταση 400 μέτρων από την πρώρα του υποβρυχίου ένα πετρελαιοκίνητο.
«Φώναξέ μου τον Σπύρο τον Κερκυραίο», διέταξε ο Κυβερνήτης απ’ τον πυργίσκο.
«Εσύ γνωρίζεις ιταλικά καλά;» τον ρώτησε, μόλις εμφανίστηκε ο κελευστής.
«Μάλιστα, κύριε Κυβερνήτα!»
«Ωραία! Πρόσεξε, τι πρέπει να τους φωνάξεις με τον τηλεβόα, στα ιταλικά: Έλεγχος! Πλησιάστε με τα χαρτιά και τις άδειες πλεύσης και παρουσιαστείτε όλοι στο κοντρόλ. Πυροβόλο έτοιμο!»
Υπήρχε βέβαια και η πιθανότητα το πετρελαιοκίνητο να ήταν εξοπλισμένο. Κατέβηκαν έξι άτομα στη βάρκα που έσερνε το πετρελαιοκίνητο και πλησίασαν το υποβρύχιο. Εκεί ο ιταλομαθής Κελευστής τους εξήγησε ότι είναι αιχμάλωτοι πολέμου κι ότι έπρεπε να παραδώσουν όλα τα σχετικά έγγραφα και χάρτες του πλού προς την Αλβανία.
………………………………
Το ιταλικό πλήρωμα (έξι άτομα) φαινόταν φοβισμένο κι έμοιαζε έτοιμο σχεδόν να βάλει τα κλάματα, ενώ ο Ιταλός καπετάνιος (Purso Leopolito, Kapitano Motorela Antonietta), ανέφερε ότι μετέφεραν σανό και ζωοτροφές για το ιππικό του ιταλικού Στρατού στην Αλβανία. Στο μεταξύ, ο Ύπαρχος και ο Κυβερνήτης του Υποβρυχίου εξέτασαν τους χάρτες και τα υπόλοιπα έγγραφα του πετρελαιοκίνητου, που αποκάλυπταν πολύτιμες πληροφορίες. Τρεις από το πλήρωμα του
Παπανικολή ερευνώντας το σκάφος βρήκαν κι άλλα στοιχεία, που αποκάλυπταν κι άλλους χάρτες πλεύσης πλοίων, μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας. Δεν βρήκαν τίποτα άλλο, αλλά πήραν την μπρούτζινη καμπάνα του μικρού πλοίου και τη μετέφεραν στον Παπανικολή, ως τρόπαιο πολέμου. Από τις 02.15’ προσπαθούσε το υποβρύχιο να βυθίσει το πλοίο με εμβολισμούς. Δεν τα κατάφερε όμως και μπροστά στον φόβο να προκαλέσουν βλάβη στο ίδιο το σκάφος τους, σταμάτησαν κι ο Κυβερνήτης αποφάσισε να το κάψει.
……………………………..
Αντιγράφω από τη σχετική αναφορά, τα σημαντικότερα σημεία:
Πέμπτη ημέρα περιπολίας, Τρίτη 24 Δεκεμβρίου, με ραγδαιοτάτην βροχήν, ήτις περιορίζει την ορατότητα εις ελάχιστα μέτρα
28. 11.54’ προς διόπτευσιν 213, 325, 000, εφάνησαν οι οδηγοί των τριών στηλών νηοπομπής
πολλών πλοίων, συνοδευομένων υπό αντιτορπιλικών και αεροσκαφών. Άρχεται η επίθεσις,
λαμβανομένων μέτρων αποκρύψεως από αεροσκαφών.
30. 12.24’ Βάλλομεν δέσμην τορπιλών με διάλειμμα 7’’, έχοντες ταχύτητα πρόσω 3 και οι δυό
και πηδάλιον αριστερά από πορείας 052 μέχρι πορεία 028, ότε περίπου εβλήθη η τέταρτη
τορπίλη…..Συγχρόνως ελάβομεν βάθος 20 μ.
31. Άμα λήψει πορείας 270, εκρατήθησαν οι κινητήρες και εγένετο ακρόασις. Ανεφέρθησαν
τρεις θόρυβοι εκρήξεων επί των στόχων, ακουσθείσαι σαφώς. …
32. 6’ λεπτά, μετά τας πρώτας, ηκούσθησαν κρότοι εκρήξεων επί των στόχων και ήρχισεν αθρόα
βολή βομβών βυθού, άλλων πλησίον και άλλων μακράν.
44. Ώραν 18.20’ Επιφάνεια. Πρόσω αι μηχαναί. Πλέομεν προς Ναύσταθμον…
Ευπειθέστατος
Ο ΚΥBΕΡΝΗΤΗΣ
Πλωτάρχης Μ. ΙΑΤΡΙΔΗΣ Β.Ν
02/01/1941
Δεύτερη περιπολία – Παρατηρήσεις επί του προσωπικού
«1. Κατά την διάρκειαν της όλης περιπολίας μας εις Αδριατικήν, από 18 ης έως 27ης Δεκεμβρίου 1940, κατά τας επιθέσεις εναντίον εχθρικών σκαφών και άμυναν επ’ αυτών, κατά την ναυσιπλοϊαν με καιρόν καταιγίζοντα, διά πρώτην φοράν συναντώμενον υπό του πλοίου μου, ο Ύπαρχος, Υποπλοίαρχος Ασλάνογλου1Ο Βασίλειος Αρσλάνογλου ή Ασλάνογλου (Μερσίνη 1908 – Βαλέτα Μάλτας 1942) αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1929. Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο ήταν ο Ύπαρχος του Υποβρυχίου Παπανικολής. Μετά την αποδημία του στόλου στην Αλεξάνδρεια διετέλεσε κυβερνήτης του υποβρυχίου Γλαύκος. Φονεύθηκε στις 27/2/1942 στη Βαλέτα της Μάλτας όπου επισκευαζόταν ο Γλαύκος, σε αεροπορικό βομβαρδισμό μαζί με τον συνάδελφό του Ανθυποπλοίαρχο Κωστάκο. υπήρξεν πολύτιμος βοηθός και αστείρευτος πηγή
γνώσεων, ικανοτήτων και επιθετικού πνεύματος. Το άριστον φρόνημα του πληρώματος, η αρίστη διά Υ/Β ενδιαίτησις λαμβανομένου υπ’ όψιν και των επιβαινόντων είναι ιδικόν του έργον.
2. Εκ πνεύματος καθαράς απονομής δικαιοσύνης, αναφέρω πρώτον τούτον, άξιον πάσης διακρίσεως και ηθικής αμοιβής.
3. Διά τους Αξιωματικούς μου, Ανθυποπλοιάρχους, Παναγιώτου, Μπότσαρην και Μηχανικόν Βολωνάκην μόνον επαίνους έχω να αναφέρω.
4. Διά το λοιπόν πλήρωμά μου, η διάκρισις είναι δυσχερής, αλλά εν τούτοις και χωρίς να φοβούμαι ότι θα αδικήσω κανένα, αναφέρω ότι η επιτυχής μας διαδρομή οφείλει ένα μέγα μέρος εις την συνεχή, ακαταπόνητον και πείσμονα επαγρύπνισιν επί των Υδροφώνων και Υπερηχητικών μέσων ανίχνευσης των Τηλεγραφητών Υποκελευστού, Παπαγεωργόπουλου,
Διόπων, Κτενά και Ζήκα, οίτινες κατόρθωσαν, κάτω υπό δυσμενείς συνθήκας, να υπερβάλουν την μέχρι τούδε επίδοσιν αποδόσεως των μηχανημάτων τους.
5. Η επιστασία Τορπιλών… και αι λοιπαί υπηρεσίαι ελειτούργησαν αψόγως.
6. Επαναλαμβάνω και αύθις ότι η διάκρισις είναι δύσκολος διά το άριστον ηθικόν όλων, ενθυμούμαι εν τούτοις την αγίαν πεποίθησιν επί της νίκης του ναύτη τορπιλιτή, Κατσικογιάννη,
τους λαμπρούς οραματισμούς του Υποκελευστή Αποστόλη και τονίζω την εύθυμον καρτερίαν γενικώς όλων.
Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ
Πλωτάρχης Μ. ΙΑΤΡΙΔΗΣ Β.Ν
…Ήταν το πρώτο κατόρθωμα υποβρυχίου και πολύ σωστά του έγινε μεγάλη υποδοχή στη Βάση Υποβρυχίων. Άπειρα τα συγχαρητήρια και οι ζητωκραυγές. Και μέχρι στιγμής όλα ήταν πολύ ωραία. Ο Κυβερνήτης του Παπανικολή επέμενε ότι το σημαντικό κατόρθωμα ήταν η εξασφάλιση των χαρτών από τη μοτορέλα Antonietta, που απεκάλυπταν την πορεία των πλοίων, που ανεφοδίαζαν τον ιταλικό Στρατό στην Αλβανία, στους πλόες τους, από Μπάρι – Μπρίνιζι – Οτράντο προς Αυλώνα και Δυρράχιο, στην Αλβανία. Γεγονός βέβαια, που δεν ήταν δυνατό να γίνει γνωστό εν καιρώ πολέμου, για ευνόητους λόγους.
…………………………
Τελικά η βύθιση του « Firenze» από τον Παπανικολή στις 24 Δεκεμβρίου 1940 επιβεβαιώθηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο με σχετικό έγγραφο προς τον Έλληνα Ναυτικό Ακόλουθο στο
Λονδίνο τον Ιούνιο του 1947.
«Στις 21 Δεκεμβρίου 1940 το «Firenge» προσορμίστηκε στο λιμάνι του Μπάρι όπου άρχισε την επιβίβαση της νέας ομάδας στρατιωτών, για να μεταφερθούν στην Αλβανία2Ιστορία του Ιταλικού Ναυτικού στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έκδοση 1947. Το «Firenge» παρέμεινε στο λιμάνι του Μπάρι στις 22 και 23 Δεκεμβρίου, ήδη πλήρως φορτωμένο. Η θάλασσα ήταν ταραγμένη και το πλοίο αν και δεμένο κουνιόταν αρκετά, με αποτέλεσμα τα στρατεύματα από τα όρη των Άλπεων να υποφέρουν από ναυτία καθώς δεν ήταν συνηθισμένα στη θαλασσοταραχή.
Στις εννέα το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου το «Firenge» απέπλευσε από το Μπάρι μαζί με το ατμόπλοιο «Italia» προς το λιμάνι του Μπρίντιζι με τη νηοπομπή να συμπληρώνουν μεταγωγικά με στρατιωτικές ενισχύσεις για το μέτωπο της Αλβανίας. Επί του «Firenge» επέβαιναν συνολικά
996 άνδρες περιλαμβανομένων και των ανδρών του πληρώματος. Πλοίαρχος του πλοίου ήταν για πολλά χρόνια ο Αντόνιο Καράτσε από την Μέτα.»
…Στις 13.20’ το «Firenge» εβλήθη από τορπίλη που εξερράγη, από το ελληνικό υποβρύχιο Παπανικολής με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μιλτιάδη Ιατρίδη. Το ιταλικό πλοίο σταμάτησε και εξέπεμψε σήμα κινδύνου….. Το Barletta και το Adromeda προσέτρεξαν να βοηθήσουν το χτυπημένο πλοίο….Ο πλοίαρχος του «Firenge» διαπίστωσε ότι το πλήγμα ήταν σοβαρό και μετά από λίγο διέταξε εγκατάλειψη πλοίου….Τελικά 874 άνδρες διαπεραιώθηκαν από το βυθιζόμενο «Firenge» στο βοηθητικό καταδρομικό Barletta… Ο πλοίαρχος Καράτσε ήταν ο τελευταίος που εγκατέλειψε το πλοίο όταν τελείωσε η μεταφορά των επιβατών του….Το πρωινό των Χριστουγέννων οι ναυαγοί μεταφέρθηκαν με ένα μικρό ρυμουλκό στο μεγάλο ατμόπλοιο «Sardegna»… Τα θύματα τελικά ήταν 3 μέλη του πληρώματος και 90 Αλπινιστές.
Η τραγική ειρωνεία
Εξήντα δυό ναυαγοί του «Firenge», περιλαμβανομένου και του πλοιάρχου Καράτσε, επέστρεφαν στις 29 Δεκεμβρίου 1940 με το μεγάλο ατμόπλοιο «Sardegna», όταν και αυτό το πλοίο τορπιλίστηκε από το ελληνικό υποβρύχιο Πρωτεύς. Μετά τον επιτυχή τορπιλισμό το υποβρύχιο αυτό βυθίστηκε αύτανδρο από ιταλικό ανθυποβρυχιακό κατόπιν εμβολισμού. Ο πλοίαρχος Καράτσε και πάλι διακρίθηκε στην διάσωση των ανδρών που επέβαιναν. Αυτή τη φορά όμως η διάκριση του κόστισε τη ζωή του, διότι έπεσε θύμα και αυτός κατά τη βύθιση του πλοίου. Του απενεμήθη μετά θάνατον το Αργυρούν Μετάλλιον της στρατιωτικής ανδρείας.
