Γράφει ο Άρης Καθρέπτας
Την δεκαετία του 1890, το Βασιλικό Ναυτικό θεωρούσε τη Μεσόγειο Θάλασσα ως ζωτικής σημασίας θαλάσσια οδό μεταξύ Βρετανίας και Ινδίας (μέσω της Διώρυγας του Σουέζ , η οποία ολοκληρώθηκε το 1869), υπό συνεχή απειλή από τα ναυτικά της Γαλλίας και της Ιταλίας . Η εντυπωσιακή ναυτική δύναμη που συγκέντρωσαν οι Βρετανοί για να προστατεύσουν αυτή τη θαλάσσια οδό έκανε τον Στόλο της Μεσογείου έναν από τους ισχυρότερους στον κόσμο.
Ναυτικοί ελιγμοί
Το Βρετανικό Ναυτικό από 1885 είχε ξεκινήσει ένα ετήσιο πρόγραμμα εκπαίδευσης των πλοίων σε ναυτικούς ελιγμούς, βασιζόμενο σε κάποιο υποθετικό σενάριο. Το βρετανικό ναυτικό χωριζόταν σε αντίπαλους στόλους και διεξήγαγε πολεμικές ασκήσεις και τακτικές όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πραγματικές συνθήκες που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν. Μέχρι το 1888, αυτό είχε γίνει πηγή μεγάλου ενδιαφέροντος για το κοινό και το ναυτικό το οποίο ενθάρρυνε την προσοχή, επιτρέποντας σε δημοσιογράφους να επιβιβάζονται κατά τη διάρκεια των ελιγμών, πιστεύοντας ότι η δημοσιότητα θα ενίσχυε τις εκστρατείες τους για μεγαλύτερη χρηματοδότηση.
Ο στόλος της Μεσογείου ,στις 22 Ιουνίου 1893, υπό τη διοίκηση του Αντιναυάρχου Σερ George Tryon (Τράϊον) , αποτελούμενος από έντεκα πλοία (οκτώ θωρηκτά και τρία μεγάλα καταδρομικά ), πραγματοποιούσαν τις ετήσιες καλοκαιρινές ασκήσεις τους στα ανοιχτά της Τρίπολης .
Αυτό που ακολούθησε στις 22 Ιουνίου 1893 ήταν μια τραγωδία, ένα ναυτικό ατύχημα που μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Η βύθιση του HMS VICTORIA είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 358 άνδρες, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Αντιναυάρχου Τράϊον. Η καταστροφή που έπληξε το HMS VICTORIA δεν ήταν πράξη πολέμου από εχθρικά μέρη, αλλά ένα τραγικό και δυστυχώς αποτρέψιμο ατύχημα.
HMS VICTORIA και HMS HMS CAMPERDOWN
Το «VICTORIA» ήταν θωρηκτό, το πρώτο πλοίο στην κατηγορία των πολεμικών πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού που έφεραν το όνομά του. Το CAMPERDOWN ήταν ένα θωρηκτό κατηγορίας Admiral. Και τα δυο θωρηκτά ήταν πλοία με βαρέως τύπου εξοπλισμό και όχι ευέλικτα στις αλλαγές πορείας ειδικά με μικρές ταχύτητες. Ο κύκλος στροφής αυτών των πλοίων (δηλαδή μια στροφή προς την αντίθετη πορεία 180 μοιρών) απαιτούσαν να ξεκινούν τουλάχιστον από 2 ν.μ μεταξύ τους. Κάθε ανώτερος αξιωματικός του ναυτικού που επέβαινε στα πλοία το γνώριζε αυτό.
Το ατύχημα
Τα πλοία είχαν χωριστεί σε δυο φάλαγγες (στήλες) με επι της κεφαλής των στηλών τα HMS VICTORIA όπου επέβαινε ο Διοικητής της βρετανικής δύναμης Αντιναύαρχος George Tryon και το HMS CAMPERDOWN με τον αναπληρωτή Διοικητή, Υποναύαρχο Albert Markham.
Σε μια τολμηρή και όπως θα υποστήριζαν πολλοί, απερίσκεπτη επίδειξη πειθαρχίας, ο Τράιον έδωσε εντολή στις δύο φάλαγγες που έπλεαν με ταχύτητα 8 κόμβων και σε απόσταση 1.000 γιάρδων (1 ν.μ ) μεταξύ τους, να στραφούν προς τα μέσα, η μία προς την άλλη, ένας ελιγμός που ενείχε μεγάλο κίνδυνο.
Καθώς τα πλοία ξεκίνησαν τον ελιγμό τους, η γεωμετρική βεβαιότητα για το τι επρόκειτο να συμβεί έγινε εμφανής στους παρατηρητές επί του πλοίου. Η ασφαλής απόσταση μεταξύ των δυο πλοίων για τον συγκεκριμένο ελιγμό θα έπρεπε να ήταν τουλάχιστον η διπλάσια.
Ο κυβερνήτης του HMS VICTORIA , Πλοίαρχος Maurice Bourke, υπολογίζοντας ότι ο ελιγμός ήταν επισφαλής ζήτησε από τον Tryon την άδεια να διατάξει τις μηχανές να στρέψουν ανάποδα. Το ζήτησε συνολικά τρεις φορές και ο Τryon το αρνήθηκε δύο φορές. Τελικά, ο Tryon φώναξε την εντολή «Πάμε προς τα πίσω! Πάμε προς τα πίσω!»
Ο Διοικητής της άλλης φάλαγγας, Υποναύαρχος Albert Markham αξιολόγησε άμεσα το λάθος της εντολής, καθυστέρησε την αποστολή επιβεβαίωσής της εντολής, ενέργεια που εξόργισε τον Τράϊον ο οποίος έστειλε ένα αιχμηρό σήμα ρωτώντας τι περίμενε ο Markham. Ο Markham, ο νεότερος από τους δύο ναυτικούς, υπάκουσε και διέταξε το πλοίο του να στρέψει.
Οι αξιωματικοί που ήταν στις γέφυρες των πλοίων είχαν αντιληφθεί την επικινδυνότητα του ελιγμού. Ο Τράιον πίστευε διαφορετικά. Έδωσε εντολή να ξεκινήσουν τα πλοία τον ελιγμό από λιγότερο από τη μισή απόσταση. Οι ανήσυχοι αξιωματικοί του τον ρώτησαν αν ήταν σίγουρος ότι αυτό ήταν το σχέδιο. Απάντησε ότι ναι, με τόνο που δεν άντεχε καμία διαφωνία.
Αυτή ήταν μια στάση που είχαν συνηθίσει να περιμένουν από τον Ναύαρχο. Ο Τράιον είχε αποκτήσει τη φήμη ενός αυστηρού αυταρχικού ατόμου, με το οποίο ήταν μάλλον δύσκολο να συνεργαστεί κανείς. Ενώ δεν ήταν ο πρώτος, ούτε θα ήταν ο τελευταίος ναυτικός διοικητής για τον οποίο θα μπορούσε να ειπωθεί κάτι τέτοιο, η προσωπικότητά του ήταν κάπως αντίθετη με την προσέγγισή του στην ναυτική καινοτομία. Ήταν υποστηρικτής του σηματωρικού «συστήματος Tango – Alpha (TA)», το οποίο βασιζόταν στην ελάχιστη επικοινωνία και άφηνε τους κυβερνήτες των πλοίων να «αναπτύξουν» πρωτοβουλίες. Για να ενσωματώσει αυτή την πρακτική στο μυαλό των ανδρών του, ο Τράιον είχε την τάση να αποφεύγει να δίνει εξηγήσεις για τις προθέσεις του, αφήνοντάς τους να ερμηνεύσουν μόνοι τους.
Από εδώ και μετά οποιαδήποτε ενέργεια αποφυγής ήταν μάταιη. Τα πλοία βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης και δεν υπήρχε χρόνος ή χώρος για να ξεφύγουν από το πεπρωμένο. Γύρω στις 15:30, συνέβη η καταστροφή.
Τα δύο θωρηκτά, το Victoria και το Camperdown, συγκρούστηκαν με τεράστια δύναμη. Το έμβολο της πλώρης του Camperdown άνοιξε μια τεράστια τρύπα στη δεξιά πλευρά του Victoria, 3,7 μέτρα κάτω από την ίσαλο γραμμή και εισήλθε 2,7 μέτρα εντός του σκάφους. Η τρύπα που δημιουργήθηκε ήταν 9,3 τ.μ
Τα δύο πλοία αποκολλήθηκαν δύο λεπτά μετά τη σύγκρουση. Δύο λεπτά αργότερα, το νερό έρεε ασταμάτητα από την οπή πρόσκρουσης και στις ανοιχτές καταπακτές. των διαμερισμάτων του πλοίου. Μετά από άλλα τρία λεπτά, η πλώρη του HMS VICTORIA είχε βυθιστεί σχεδόν πέντε μέτρα κάτω από την επιφάνεια, παίρνοντας μια έντονη κλίση προς τα δεξιά ενώ το νερό άρχισε να εισρέει μέσα από τις θύρες των πύργων των πυροβόλων. Το μπροστινό μέρος του πλοίου σε μόλις τρία λεπτά βρέθηκε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η βύθιση της πλώρης ανέβασε την πρύμνη έξω από το νερό, εκθέτοντας τις προπέλες που εξακολουθούσαν να περιστρέφονται. Μόλις δεκατρία λεπτά μετά την πρόσκρουση, το HMS VICTORIA ανατράπηκε με περιστροφή προς τα δεξιά.
Τελικός απολογισμός, 357 ναύτες και αξιωματικοί σώθηκαν, 358 όχι. Από τους νεκρούς, οι περισσότεροι προέρχονταν από το μηχανοστάσιο όπου η εντολή εγκατάλειψης του πλοίου έφτασε καθυστερημένα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η άσκηση ελιγμών έγινε σε ώρα που το πλήρωμα ήταν σε ανάπαυση ή σε εργασίες. Στα πλοία δεν είχε σημανθεί κατάσταση συναγερμού όπως συνηθίζεται. Ως εκ τούτου τα εσωτερικά στεγανά και οι πόρτες του πλοίου ήταν ανοιχτές, γεγονός που συνετέλεσε στην ταχύτατη και μη ελεγχόμενη εισροή υδάτων στο σκάφος.
Μεταξύ των χαμένων ήταν και ο άνθρωπος που είχε την τελική ευθύνη για την καταστροφή, ο Αντιναύαρχος Σερ Τζορτζ Τράιον.
Tango–Alpha, ελιγμοί χωρίς σήματα
Ο Ναύαρχος Τράιον, ήταν σχεδόν πεπεισμένος ότι το κανονικό σύστημα σηματοδότησης μεταξύ πλοίων θα καθίστατο ανεφάρμοστο σε πραγματικές πολεμικές συνθήκες. Για να σταλεί ένα σήμα (εντολή) απαιτούσε την ύψωση μιας ακολουθίας σημαιών, την αναμονή για να υψώσουν όλα τα πλοία σημαίες για να επιβεβαιώσουν ότι είχαν δει και κατανοήσει, και στη συνέχεια την υποβίβαση των αρχικών σημαιών για να σηματοδοτηθεί σε όλους να το εκτελέσουν. Το βιβλίο καταγραφής σημάτων είχε φτάσει σε εκατοντάδες σελίδες που περιέγραφαν τους πολλούς πιθανούς συνδυασμούς σημαιών και ουσιαστικά κανείς δεν τους γνώριζε όλους. Σε μια πραγματική μάχη, αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκούσε πολύ χρόνο ή μπορεί να ήταν εντελώς αδύνατη αν τα εχθρικά πυρά είχαν καταστρέψει τους ιστούς από τους οποίους έπρεπε να κυματίζουν οι σημαίες ή αν ο καπνός τις καθιστούσε αδύνατες στην ανάγνωση. Αντ’ αυτού, ο Τράιον πρότεινε ένα απλό σήμα, χρησιμοποιώντας τα γράμματα-σημαίες Τ και Α, το οποίο απλώς έδινε οδηγίες στους κυβερνήτες να ακολουθήσουν τον αρχηγό τους. Άλλα σήματα σημαίας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επιπλέον ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλά μόλις δινόταν η αρχική εντολή, τα πλοία απλώς έπρεπε να ακολουθούν τις κινήσεις των αρχηγών τους. Μερικά, βασικά, μεμονωμένα σήματα σημαίας ορίστηκαν για συγκεκριμένες κινήσεις, οι οποίες απλώς θα υψώνονταν χωρίς να χρειάζονται επιβεβαίωση. Αυτή ήταν μια ριζοσπαστική απόκλιση από τη σύγχρονη πρακτική, στην οποία όλες οι κινήσεις σηματοδοτούνταν με ακρίβεια από τη ναυαρχίδα και αναγνωρίζονταν από τους παραλήπτες τους. Οι απόψεις διίσταντο έντονα γι’ αυτό. Για παράδειγμα, οι Times το θεώρησαν «αστήρικτο στη θεωρία και επικίνδυνο στην πράξη», ενώ ο Υποναύαρχος William Kenedy στον σταθμό των Ανατολικών Ινδιών δήλωσε ότι μετά από πρακτική αξιολόγηση «οι αξιωματικοί που διοικούσαν εκτίμησαν πλήρως την ιδέα, η οποία θα ήταν ανεκτίμητη σε καιρό πολέμου»
Τι ακολούθησε
Το στρατοδικείο που ακολούθησε επικεντρώθηκε στη συμπεριφορά και τις προθέσεις του Τράιον και στην απόφαση του Μάρκχαμ να ακολουθήσει μια προφανώς λανθασμένη εντολή. Ο Τράιον είχε κάνει το κυριολεκτικό λάθος του μαθητή να μπερδέψει τη διάμετρο με την ακτίνα, κρίθηκε ότι ήταν ο κύριος υπαίτιος της καταστροφής. Η εντολή ήταν δική του και η ευθύνη επιρρίφθηκε με τον πιο σαφή τρόπο.
Τα τελευταία του λόγια που τον στοιχειώνουν αναφέρθηκαν ως «Ήταν όλα δικό μου λάθος».
Ο Μάρκχαμ, ο οποίος είχε καθήκον απέναντι στο δικό του πλοίο, καθώς και ευθύνη απέναντι στον ανώτερό του αξιωματικό, αποδείχθηκε μια πιο δύσκολη υπόθεση για δίωξη, κυρίως επειδή ο Μπουρκ, ο οποίος περίμενε τη ρητή άδεια του Τράιον για να πλεύσει προς τα πίσω, είχε ακολουθήσει το ίδιο θεμελιώδες πρωτόκολλο.
Ο Markham δεν δικάστηκε, επομένως δεν εκδόθηκε ετυμηγορία για τις πράξεις του. Η ετυμηγορία για την υπόθεση HMS VICTORIA ανέφερε ότι ήταν δύσκολο να καταδικαστεί ένας αξιωματικός επειδή υπάκουσε σε μια σαφή εντολή, αλλά ήταν λυπηρό το γεγονός ότι ο Markham είχε αποδεχτεί την εντολή χωρίς καμία ερώτηση. Ο Markham προσπάθησε να προκαλέσει την προσαγωγή του σε δικαστήριο για να καθαρίσει το όνομά του, αλλά πείστηκε από τον νέο διοικητή του μεσογειακού στόλου και πρόεδρο του στρατοδικείου της Victoria , ναύαρχο Michael Culme-Seymour , ότι δεν ήταν προς το συμφέρον του να επιμείνει σε αυτή την προσπάθεια.
Καταδικασμένο επίσης ήταν το αγαπημένο σύστημα TA του Tryon. Σχεδιασμένο να αναβιώσει μέρος του ηρωικού σθένους του Βασιλικού Ναυτικού του Horatio Nelson, έγινε το θλιβερό θύμα της γραφειοκρατίας του Ναυαρχείου. Οι αντίπαλοι του Tryon (είχε κερδίσει περισσότερους από έναν κατά τη διάρκεια της καριέρας του), χρησιμοποίησαν το αμαυρωμένο όνομά του για να καταστρέψουν το σύστημα και να επιστρέψουν στη μέθοδο της παροχής αυστηρών ιεραρχικών εντολών.
Αν και ο Ναύαρχος George Tryon είχε τεράστια ναυτική εμπειρία του έλειπε το «The Nelson Touch»
Το ναυάγιο
Μετά από μια έρευνα που διήρκεσε δέκα χρόνια, το ναυάγιο ανακαλύφθηκε στις 22 Αυγούστου 2004 σε βάθος 140 μέτρων από τον Λιβανέζο-Αυστριακό δύτη Christian Francis, με τη βοήθεια του Βρετανού δύτη Mark Ellyatt . Στέκεται κάθετα με την πλώρη και περίπου 30 μέτρα του μήκους του θαμμένα στη λάσπη, με την πρύμνη να δείχνει κατευθείαν προς τα πάνω, προς την επιφάνεια. Αυτή η θέση δεν είναι μοναδική μεταξύ των ναυαγίων, όπως πίστευε κανείς αρχικά, καθώς το ρωσικό πλοίο παρακολούθησης Rusalka βρίσκεται επίσης έτσι. Η ασυνήθιστη στάση αυτού του ναυαγίου πιστεύεται ότι οφείλεται στον βαρύ μονό πυργίσκο προς τα εμπρός που περιείχε τον κύριο οπλισμό σε συνδυασμό με τις έλικες που περιστρέφονταν κατά τη διάρκεια της βύθισης.
Επίλογος
Το σύγχρονο Βασιλικό Ναυτικό, όπως όλα τα ναυτικά, χρησιμοποιεί εξελιγμένες ηλεκτρονικές επικοινωνίες, μια καινοτομία που ξεκίνησε λίγο μετά την εποχή του Τράιον με την εισαγωγή της ασύρματης τηλεγραφίας. Αν τα πράγματα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά εκείνη την ημέρα του Ιουνίου, αν ο Τράιον θυμόταν τα μαθήματα γεωμετρίας των παιδικών του χρόνων, αν ο Μάρκχαμ είχε δείξει λίγο περισσότερο σθένος στην αντίθεσή του στον Ναύαρχό του, ο Τράιον ίσως να είχε θεωρηθεί ως μια μεταβατική φιγούρα στις ναυτικές μεθόδους.
Πηγές-Διαδίκτυο
https://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Victoria_(1887)#:~:text=HMS%20Victoria%20was%20the%20lead,Vice%2DAdmiral%20Sir%20George%20Tryon.
https://www.meisterdrucke.us/fine-art-prints/Unbekannt/703231/Last-Moments-of-the-Sinking-Battleship-HMS-Victoria.html
https://en.wikipedia.org/wiki/George_Tryon
https://medium.com/the-history-foundry/fatal-geometry-e5caae7fb044
https://navalhistoria.com
