Γράφει ο Ηρακλής Καλογεράκης
Το Υγειονομικό Σώμα του Πολεμικού Ναυτικού με την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου είχε 51 μονίμους ιατρούς, 29 εφέδρους εκ μονίμων, 109 εφέδρους εξ εφέδρων 35 επικούρους (σύνολο 224), καθώς και 1 μόνιμο Αξιωματικό Νοσοκόμο, 6 μονίμους και 7 εφέδρους Φαρμακοποιούς.
Εκτός των 4 κυρίων Ναυτικών Νοσοκομείων της Αθήνας, του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά στο οποίο υπαγόταν και η χειρουργική πτέρυγα του Τζανείου, του Ναυτικού Νοσοκομείου του Ναυστάθμου Σαλαμίνας με τα δύο παραρτήματα του, ένα στη Σαλαμίνα και ένα στα Παλούκια, και του Ναυτικού Νοσοκομείου Πόρου, αναπτύχθηκαν άλλα έξι Πρόσκαιρα Ναυτικά Νοσοκομεία στο Καστρί Αθηνών, στην Πάτρα (έπαυλη Σωτηριάδη στο Μονοδένδρι των Βραχνέικων), στο Παλαιό Φάληρο (ξενοδοχεία ΛΙΝΤΟ της οικογένειας Μανωλίδη και ΚΑΠΑΤΟΝ), στην Αιδηψό και στην Αίγινα.
Επίσης, κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Εκπαιδευτικό πλοίο «Άρης» μετετράπη σε Πλωτό Νοσοκομείο, καθώς και άλλα 6 επιβατικά πλοία που επιτάχθηκαν και μετασκευάστηκαν για τις ανάγκες του πολέμου.
Αυτά ήταν τα επιβατικά ατμόπλοια Άνδρος, Αττική, Ελληνίς, Έσπερος, Πολικός και Σωκράτης. Τα νοσοκομειακά αυτά πλοία εκτελούσαν καθημερινά δρομολόγια από το Μεσολόγγι και Αμφιλοχία προς την Πάτρα, Λουτράκι και Πειραιά. Ένα σύντομο ιστορικό των πλοίων αυτών φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
Τέλος, εκτός από τα παραπάνω πλοία, χρησιμοποιήθηκαν περιστασιακά κατά την περίοδο 1940 – 41 ως Πλωτά Νοσοκομεία και τα επίτακτα επιβατηγά πλοία «Αρντένα», «Αλμπέρτα», «Πύλαρος», «Τήνος» και «Μοσχάνθη».
Συνολικά, η μεταφορική ικανότητα όλων των επίτακτων και διασκευασθέντων πλοίων σε Πλωτά Νοσοκομεία, έφθανε τις 1.463 κλίνες και περίπου άλλους τόσους καθήμενους τραυματίες ή ασθενείς για διαμετακόμιση.
Στα πλωτά αυτά νοσοκομεία νοσηλεύτηκαν και μετακομίστηκαν αρκετές χιλιάδες, κυρίως στρατιώτες από το Αλβανικό μέτωπο που είχαν τραυματιστεί ή έπασχαν από κρυοπαγήματα.
Το ναυτικό Νοσοκομείο Αίγινας.
Η Αίγινα κατά τον Β’ΠΠ είχε δύο Ναυτικά Οχυρά, ένα στον Τούρλο και ένα στην Πέρδικα, από τα οποία ξεκίναγαν τα δύο μεγάλα ναρκοπέδια που προστάτευαν τον Πειραιά και στα οποία υπηρετούσαν πάνω από 600 άτομα.
Στο νησί λειτουργούσε από το 1921 το Νοσοκομείο Άγιος Διονύσιος που όμως ήταν πολύ μικρό και δεν κάλυπτε τις εκτιμώμενες ανάγκες του πολέμου. Απαιτείτο συνεπώς η διάθεση μεγαλύτερου αριθμού κλινών και έπρεπε να βρεθεί ένας κατάλληλος χώρος για να μετατραπεί σε Προσωρινό Ναυτικό Νοσοκομείο όπως έγινε και σε άλλα μέρη.
Στην Αίγινα τότε υπήρχε ένα κατάλληλο κτίσμα που μπορούσε με ελάχιστες μετασκευές να τροποποιηθεί σε νοσοκομείο. Ήταν τα κτίρια των Αλευρόμυλων (ατμόμυλοι) Λαμπαδάριου που λειτουργούσαν από το 1886 και φαίνονται στη παρακάτω φωτογραφία.
Οι εγκαταστάσεις των μύλων αυτών αγοράστηκαν από την οικογένεια Φουντούλη η οποία μετασκεύασε τον ατμόμυλο σε υδρόμυλο και κατάργησε την καπνοδόχο. Εκμεταλλεύτηκαν τα νερά του ρέματος της Σκοτεινής τα οποία τα οδήγησαν κατάλληλα, ώστε όποτε είχαμε βροχές, να κυλούν τις πέτρες του μύλου για να αλέθουν σιτάρι προς παραγωγή αλεύρου το οποίο εξήγαγαν σε Αθήνα και Πειραιά.
Πολύ πριν τον πόλεμο του 40, η μονάδα αυτή έκλεισε και αγοράστηκε από την Μονή του Αγίου Νεκταρίου.
Τον Οκτώβριο του 1940 τα κτίρια επιτάχθηκαν από το Πολεμικό Ναυτικό για να δημιουργηθεί εκεί το Προσωρινό Ναυτικό Νοσοκομείο της Αίγινας.
Αμέσως έγιναν οι απαραίτητες μετασκευές και τα 22 δωμάτια που είχε, έδωσαν ένα χειρουργείο και 60 κλίνες νοσηλείας. Έτσι από την 12.11.1940 λειτούργησε στους χώρους αυτούς το Ναυτικό Νοσοκομείο Αιγίνης με διευθυντή τον Αντιπλοίαρχο ιατρό Χρ. Περδίκη και προϊσταμένη την αδελφή Μαρία Ρεμπάκου.
Στους χώρους αυτούς βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Μιράντα.
Το προσωπικό που τοποθετήθηκε και υπηρέτησε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αιγίνης, φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
Υπήρξαν βεβαίως και αρκετές «εθελόντριες» αδελφές από την Αίγινα και τα γύρω χωριά τα ονόματα των οποίων δεν κατεγράφησαν σε κανένα έγγραφο. Απλά είναι στη μνήμη αυτών που έζησαν τις στιγμές και πάνε από στόμα σε στόμα.
Στην παρακάτω φωτογραφία φαίνεται ο Διευθυντής Αντιπλοίαρχος ιατρός Χ. Περδίκης όρθιος στο μέσον και δίπλα του οι αδελφές Ελένη Φορτούνα με τη μαύρη κάπα, η Μαρία Γεωργιάδου – Μαρά, η Φρόσω Παπαλεονάρδου, η Διονυσία Μπράουν- Φορτούνα και η Ευγενία (Νία) Κάτσα –Μαρά.
Στο σημείο αυτό αξίζει και πρέπει να αναφερθούμε, στο έργο που επιτελέστηκε από τις εθελόντριες κυρίες και δεσποινίδες της Ελληνικής κοινωνίας ποτ έτρεξαν να περάσουν ένα ταχύρυθμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε 58 Στρατιωτικά Νοσοκομεία, σε πολλούς Υγειονομικούς Σταθμούς, σε Ορεινά Χειρουργεία του Μετώπου, σε Νοσοκομεία Εκστρατείας, σε Νοσοκομεία Διακομιδής, σε Υγειονομικούς Σιδηροδρομικούς Συρμούς και σε 6 πλωτά Νοσοκομεία.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Διευθύνσεως Νοσοκόμων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, από τις 2.836 Αδελφές Νοσοκόμες του που επιστρατεύθηκαν οι 2.595 ήταν εθελόντριες. Αυτές οι εθελόντριες Αδελφές, πρόσφεραν με αυταπάρνηση ανεκτίμητες υπηρεσίες, δέχθηκαν εχθρικές αεροπορικές επιθέσεις, αιχμαλωτίστηκαν και κάποιες από αυτές έδωσαν και τη ζωή τους.
Με την έναρξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου, ετέθη υπό την διεύθυνση του διευθυντού του Ναυτικού Νοσοκομείου και το επιταχθέν για τις ανάγκες του πολέμου νοσοκομείο του Αγ. Διονυσίου στην πόλη της Αίγινας.
Επίσης το Ναυτικό Νοσοκομείο Αίγινας διέθετε ένα λεωφορείο που είχε μετασκευαστεί σε νοσοκομειακό. Στην παρακάτω φωτογραφία διακρίνεται «νοσοκομειακό» με το φορείο που είχε τοποθετηθεί στις πίσω θέσεις. Στην φωτογραφία αυτή φαίνεται ο Διευθυντής του νοσοκομείου Αντιπλοίαρχος ιατρός Χ. Περδίκης κάτω δεξιά και οι αδελφές Νίκη Λεούση, Μαρία Γεωργιάδου-Μαρά, Ζηνοβία Γαλάνη, Λιλή Μαιλλη και Μαριάνα Ζέρβα. Αριστερά τους φαίνεται με τα ναυτικά , ο οδηγός του «ασθενοφόρου» ενώ οι υπόλοιποι δεν κατέστη δυνατόν να αναγνωριστούν.
Στο νοσοκομείο αυτό νοσηλεύθηκαν ασθενείς που ανήκαν στη δύναμη των Οχυρών της Αίγινας (Β.Ο.Α και Ν.Ο.Α) καθώς και ιδιώτες, μέλη των οικογενειών των επιστρατευθέντων και άποροι.
Κατά την διάρκεια του Ελληνοïταλικού Πολέμου στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αιγίνης δεν νοσηλεύθηκαν τραυματίες του μετώπου, εν αντιθέσει με το γειτονικό νοσοκομείο του Πόρου. Όμως, κατά την διάρκεια του Ελληνογερμανικού Πολέμου – και συγκεκριμένα μετά την πολύνεκρη βύθιση του Α/Τ «ΥΔΡΑ», κοντά στις νησίδες Λαγούσες την 22.04.1941 – το συγκεκριμένο νοσοκομείο πρόσφερε άμεσα τις υπηρεσίες του σε πάνω από 100 άτομα που μεταφέρθηκαν εκεί με καΐκια.
Αφηγείται η εθελόντρια νοσηλεύτρια Λιλή Μαίλη, στην ιστορικό Γωγώ Π. Κουλικούρδη: «Στο τέλος όταν ήταν να φύγουν οι τραυματίες τους κάναμε μια εκδήλωση με το Σύλλογο που είχαμε με τα παιδιά. Τους κάναμε τραπέζι, βράσαμε ψάρι, τους προσφέραμε λουλούδια, τους τραγουδήσαμε τραγούδια στα οποία είχαμε αλλάξει τα λόγια.»
Το Ναυτικό Νοσοκομείο Αιγίνης λειτούργησε μέχρι την 10.05.1941 ημέρα που διαλύθηκε σύμφωνα με την διαταγή αριθ. 20001/30-04-41 του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (Διεύθυνση Ναυτικού).
Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τη Γερμανία και την επαναλειτουργία των Οχυρών Αιγίνης από τις Γερμανικές δυνάμεις, το Ναυτικό Νοσοκομείο Αίγινας επιτάχτηκε από το γερμανικό στρατό κατοχής και χρησιμοποιήθηκε πλέον, ως στρατιωτικό νοσοκομείο των Γερμανών μέχρι την αποχώρηση τους τον Οκτώβριο του 1944.
Οι εγκαταστάσεις αυτές επανήλθαν στη κυριότητα της μονής του Αγίου Νεκταρίου και παρέμειναν ανεκμετάλλευτες μέχρι το 1949 που αγοράστηκαν από τον κ. Πουλάκη, ο οποίος αργότερα τις πώλησε στην οικογένεια Τρεμουντάνη η οποία αγόρασε και το παραπλεύρως κτήμα με τις φιστικιές και δημιούργησε το ξενοδοχείο «Μιράντα» που υπάρχει μέχρι τις μέρες μας.
ΠΗΓΕΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αθανάσαινας Γ, Ιατρός Ναυτικού, Το Υγειονομικό του Πολεμικού Ναυτικού μας στον πόλεμο του 40, άρθρο ιστολογίου https://eeyed.gr/greeknavy1940/
Γκαλών Δημ, Τα ναυτικά Οχυρά Αιγίνης, άρθρο Ναυτικής Επιθεώρησης τεύχος 594, τόμος 176, Ιαν-Φεβ 2016
Μπέτσικας, Οι Εθελόντριες Νοσοκόμες στο Έπος του 1940, Άρθρο ιστολογίου https://mpetskas.com/?p=49691,
Ντούνης Χρήστος, Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες 1900-1950, Αθήνα, Finatec ΑΕ 2000,
Παγκάρας Γ, Πλοίαρχος ΠΝ, Έκθεση Πεπραγμένων Διοικητού Οχυρών Σαρωνικού από 26/6/1941
Περδίκης Χ, Αντιπλοίαρχος Ιατρός, Έκθεση Πεπραγμένων Διοικητού Ναυτ. Νοσοκομείου Αίγινας από 23/5/1941
Σταυριανόπουλου Θ: Υποναυάρχου Ιατρού Π.Ν. Η Υγειονομική Υπηρεσία του Π. Ναυτικού κατά τους Απελευθερωτικούς Αγώνες του Έθνους, Αθήνα 1978.
Φουρτούνας Αργύρης, Αίγινα στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, εκδόσεις Οσελότος. 2012
Φουρτούνας Αργύρης, Οι αναμνήσεις μου- Αίγινα 1941-1944, εκδόσεις Κήπος της Αίγινας. 2007
Φωκά Δ: Αντιναυάρχου Π.Ν. Έκθεσης επί της δράσεως του Β.Ν. κατά τον πόλεμο 1940-1944. Εκδοσις Ιστορικής Υπηρεσίας Β.Ν., Αθήναι 1953.
Χατζής Κ, Στοιχεία από τη δράση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Π.Ν. κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Ιατρική Επιθεώρηση Ενόπλων Δυνάμεων, τ.2, 1988,
