Γράφει η Άννα Μπατζέλη

Ναυτικό Ημερολόγιο – Ταξιδεύοντας στην Χρονογραμμή
Κωδικός-ISBN: 9786188487840
Έτος έκδοσης: 2025
Συγγραφέας: Μπαλόπουλος, Δημήτρης, 1959-
Εκδοτικός οίκος: Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας
Είδος βιβλίου: Χαρτόδετο, Σελίδες: 380
Ύψος: 24, Πλάτος: 17
Η πρόσφατη έκδοση του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.) έρχεται να καλύψει ένα βιβλιογραφικό κενό και να συμβάλει γόνιμα στην κατανόηση και σύνδεση ναυτιλιακών γεγονότων που επηρέασαν την ελληνική, αλλά και διεθνή, ναυτική ιστορία. Το βιβλίο αυτό είναι η πέμπτη κατά σειρά έκδοση τους ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. και αποτελεί προϊόν πολυετούς δουλειάς και ενδελεχούς έρευνας του Δημήτρη Μπαλόπουλου, Αντιναυάρχου (Ο) του Πολεμικού Ναυτικού εν αποστρατεία, με σπουδές στη Δημόσια Ιστορία, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. και Διευθυντή Σύνταξης της ιστοσελίδας navalhistory.gr.
Αναλυτικότερα, το “Ναυτικό Ημερολόγιο – Ταξιδεύοντας στην Χρονογραμμή” προσφέρει σε 615 λήμματα μια ημερολογιακή καταγραφή γνωστών (π. χ. η Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή, σελ.199 του βιβλίου) και λιγότερο γνωστών ναυτιλιακών γεγονότων (όπως ενδεικτικά το ταξίδι του ιστιοπλόου Σάββα Γεωργίου τον Ιούνιο του 1956 από την Αμερική στη μαρίνα Ζέας στον Πειραιά, σελ. 177) και των πρωταγωνιστών τους, καλύπτοντας κυρίως την περίοδο από τον 19ο αιώνα έως και την πρώτη δεκαετία του 21ου, ενώ δεν εκλείπουν οι αναφορές σε προγενέστερες περιόδους, όπως ενδεικτικά τα λήμματα για τη διάλυση του βυζαντινού στόλου το 1332 (σελ. 63-64) και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π. Χ. (σελ. 268-269). Το βιβλίο αυτό, όπως αναφέρεται και στο εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης, φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα εργαλείο Δημόσιας Ιστορίας. Στόχο τον οποίο επιτυγχάνει, καθώς απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη, στον οποίο προσφέρει ένα αποθησαύρισμα γνώσεων με τρόπο μεθοδικό, κατανοητό και εύληπτο. Τον στόχο αυτό εξυπηρετεί και η σύντομη επισκόπηση της ελληνικής ναυτικής ιστορίας της Δήμητρας Κουκίου, ιστορικού και μέλος του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ., η οποία προλογίζει το βιβλίο (σελ. 6-15).
Ταυτόχρονα όμως το βιβλίο απευθύνεται και σε αναγνώστες με γνώση της ναυτικής ιστορίας, φοιτητές και ερευνητές, καθώς αποτελεί πολύτιμο βοήθημα και σημείο αναφοράς, στο οποίο μπορούν να ανατρέξουν για να εντοπίσουν εμπεριστατωμένες πληροφορίες για γεγονότα που διαμόρφωσαν την ναυτική ιστορία της Ελλάδας, η μελέτη των οποίων συμβάλει στην κατανόηση της θέσης της χώρας σήμερα. Ας σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό συνοδεύεται και από την λίστα των πρωτογενών και δευτερογενών πηγών που αξιοποίησε ο συγγραφέας, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως πυξίδα για τους αναγνώστες που αναζητούν επιπλέον στοιχεία για κάποιο γεγονός. Η λίστα αυτή αναδεικνύει ταυτόχρονα την δυσκολία του εγχειρήματος, αλλά και τις ερευνητικές ικανότητες και εξειδικευμένες γνώσεις του συγγραφέα. Το βιβλίο συνοδεύεται και από ένα ευρετήριο, το οποίο κάνει ευκολότερη την αξιοποίησή του από ιστορικούς και σπουδαστές.

Το βιβλίο αυτό θυμίζει εγχειρήματα όπως το «Σαν Σήμερα», ωστόσο διαφέρει από αυτά, καθώς είναι το μοναδικό στο είδος του που εστιάζει στη ναυτική ιστορία, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει λήμματα που αφορούν τόσο το πολεμικό, όσο και εμπορικό ναυτικό, και τα οποία καλύπτουν ευρύτερα – αλλά εξίσου σημαντικά – ναυτικά θέματα, όπως οι ενάλιες αρχαιότητες, η οργάνωση του ναυτικού, το ναυτικό δίκαιο, η ναυτική εκπαίδευση, οι ναυτικές εκδόσεις, θάλασσα και τέχνη, κλ. π. Το λήμματα δε που αφορούν γυναικείες προσωπικότητες (όπως ενδεικτικά τα λήμματα για τη Θάλεια Φλωρά και τη Δόμνα Βισβίζη, σελ. 39-40 και 205 αντίστοιχα), αναδεικνύουν και τη συμβολή των γυναικών στην ελληνική ναυτιλία, ιστορία και τέχνη. Ενώ το λήμμα για το Ταμείο Χηρών και Ορφανών, το οποίο ήταν ο προπομπός του Μετοχικού Ταμείου Ναυτικών (σελ. 280), αναδεικνύει άλλες πτυχές της ιστορίας του πολεμικού ναυτικού, τη μέριμνα για τις οικογένειες των πεσόντων και για τους αποστρατευόμενους.
Ευρύτερα, η ποιότητα, το θεματικό και χρονικό εύρος, αλλά και το περιεχόμενο των λημμάτων αναδεικνύει το πόσο πλούσια είναι η ελληνική ναυτική ιστορία και το πόσο αναγκαία ήταν μια τέτοια έκδοση. Η σύνδεση της Ελλάδας με τη θάλασσα είναι άρρηκτη και η έκδοση αυτή μας βοηθάει να αντιληφθούμε επαρκέστερα τη σημασία αυτής της σύνδεσης. Με το σκεπτικό αυτό, το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει και εκπαιδευτικό εργαλείο για εκπαιδευτικούς που θέλουν να μυήσουν τους μαθητές τους στη ναυτική ιστορία και να τους βοηθήσουν να κατανοήσουν τη δυναμική της, το πως επενεργεί με τις παράλληλες εξελίξεις και πώς συνεχίζει να εξελίσσεται έως τις μέρες μας. Θα μπορούσε ακόμα να αξιοποιηθεί και κατά τη διδασκαλία ενός μαθήματος λογοτεχνίας ή ιστορίας της τέχνης, καθώς το βιβλίο διαθέτει σχετικά λήμματα, όπως ενδεικτικά το λήμμα για τον Ανδρέα Καρκαβίτσα (σελ. 296-297). Την περαιτέρω αξιοποίησή του για εκπαιδευτικούς σκοπούς θα μπορούσε να βοηθήσει η πρόθεση για έκδοση του βιβλίου και σε ψηφιακή μορφή (όπως αναφέρεται και στον χαιρετισμό του προέδρου του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. στη σελ. 5 του βιβλίου), η οποία ελπίζουμε να γίνει σύντομα πράξη.
Συγκεντρωτικά, το “Ναυτικό Ημερολόγιο – Ταξιδεύοντας στην Χρονογραμμή” αποτελεί ένα ανεκτίμητο βιβλίο για όποιον ενδιαφέρεται για την Ελλάδα, το ναυτικό της παρελθόν, τη ναυτική της παράδοση ή τη ναυτική της ιστορία γενικότερα. Δεν καλύπτει μόνο τα γνωστά ιστορικά γεγονότα, αλλά και ξεχασμένες ή λιγότερες μελετημένες πτυχές της ελληνικής ναυτικής ιστορίας, και αποτελεί ένα θαυμαστό εγχειρίδιο ανάδειξης της σχέσης της Ελλάδας με τη θάλασσα. Είτε για ιστορική έρευνα ή εκπαιδευτικούς σκοπούς, είτε για το γενικότερο ενδιαφέρον για την ναυτική ιστορία, η προστιθέμενη αξία αυτού του βιβλίου έγκειται στην ικανότητά του να συνδέει το παρελθόν με το παρόν. Όπως ανέφερε και ο συγγραφέας στην παρουσίαση του βιβλίου που έλαβε χώρα στις 5 Μαΐου 2025 στην Ιστορική Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη: «κάποιος θα μπορούσε να δει αυτό το βιβλίο σαν μια γνωριμία με ναυτικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία μας, κάποιοι άλλοι θα έλεγαν ότι είναι ένα θαλασσινό ταξίδι στο χώρο και στον χρόνο, με πολλές ενδιάμεσες στάσεις, είναι όμως και μια προσπάθεια να ξαναθυμηθούμε στιγμές που πολλές φορές συσχετίζονται με σημερινά γεγονότα».
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το “Ναυτικό Ημερολόγιο – Ταξιδεύοντας στην Χρονογραμμή” αναδεικνύει και το ευρύτερο έργο που επιτελεί το ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ., τόσο στον τομέα της ναυτικής ιστορίας, τον οποίο μεταξύ άλλων έχει εμπλουτίσει με επιστημονικά τεκμηριωμένες εκδόσεις, όσο και της ευρύτερης πολιτιστικής συνεισφοράς του.
Το βιβλίο είναι διαθέσιμο για αγορά μέσω της ebooks.gr (κεντρικός διανομέας), που αναλαμβάνει την αποστολή του στο σπίτι σας, χωρίς προκαταβολή, με έκπτωση 10% και χωρίς έξοδα μεταφοράς, με ένα τηλεφώνημα στο 2118002111. Δείτε περισσότερα εδώ
Μπορείτε να αναζητήσετε προηγούμενες εκδόσεις του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. εδώ
Δείτε βιντεο της παρουσίασης του βιβλίου στο κοινό στις 5 Μαΐου 2025: