Θεματικές συλλογές αρχείων σχετικές με τη Ναυτική Ιστορία των Κυθήρων και της Σύρου

Το Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna) του Τοπικού Αρχείου Κυθήρων είναι ελεύθερα προσβάσιμο στο δυναμικό σύστημα διαχείρισης αρχειακών δεδομένων Αρχειομνήμων των Γενικών Αρχείων του Κράτους²⁴Η συλλογή είναι προσβάσιμη στον ακόλουθο σύνδεσμο: arxeiomnimon.gak.gr . Όπως αναφέρεται και στην περιγραφή της Συλλογής στον Αρχειομνήμωνα, τα έγγραφα της συλλογής Prove di Fortuna είναι ουσιαστικά οι φάκελοι που συγκροτούσε η αρμόδια αρχή σαν πρακτικό για ναυάγια και δυστυχήματα, τα οποία ενείχαν θέση δικογραφίας. Στους φακέλους αυτούς μεταξύ άλλων καταγράφονταν οι μαρτυρίες του καπετάνιου και των μελών του πληρώματος σχετικά με τα αίτια των ναυαγίων και των ναυτοδυστυχημάτων, στοιχεία σχετικά με τα φορτία των πλοίων και τον αριθμό των προσώπων που επέβαιναν σε αυτά και άλλα στοιχεία που μπορούσαν να εισφέρουν στην εκάστοτε υπόθεση. Έπειτα από την ολοκλήρωση της κατάρτισης του φακέλου της εκάστοτε υπόθεσης, η αρμόδια υπηρεσία της περιοχής όπου σημειώθηκε το ατύχημα αναλάμβανε να εκδώσει πόρισμα, αποδίδοντας ευθύνες εάν αυτό ήταν αναγκαίο. Η ίδια υπηρεσία παρείχε υποστήριξη στο πλήρωμα προκειμένου να συνεχίσει το ταξίδι του με το ανάλογο αντίτιμο. Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, η αρμόδια αρχή για τέτοιες υποθέσεις ήταν το Εμποροδικείο (Tribunal di Commercio / Commerzionale).²⁵Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865]: arxeiomnimon.gak.gr

Στη συλλογή περιέχονται 9 φάκελοι (με 31 υποφακέλους), οι οποίοι αφορούν 36 ναυάγια, τα οποία σημειώθηκαν στη θαλάσσια περιοχή των Κυθήρων από το 1809 έως και το 1865. Μια σύντομη περιγραφή των φακέλων της συλλογής ακολουθεί:

1. Ναυάγιο πλοίου στη θαλάσσια περιοχή του Αυλαίμωνα (1809): Ο εν λόγω φάκελος περιέχει 20 έγγραφα, τα οποία είναι σε κακή κατάσταση. Τα έγγραφα αυτά αναφέρονται κυρίως στο ζήτημα αποζημιώσεως του πληρώματος.²⁶Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #001 – Ναυάγιο πλοίου στον Αυλαίμωνα: arxeiomnimon.gak.gr

2. Ναυάγιο πλοίου (1812): Ο συγκεκριμένος φάκελος αναφέρεται στο ναυάγιο Ισπανικού πλοίου (pollaca) και περιέχει τρία δίφυλλα χωρίς αρίθμηση. Ο πλοίαρχος του συγκεκριμένου πλοίου ήταν ο Αναστάσιος Γρίβας.²⁷Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #002 – Ναυάγιο Ισπανικού πλοίου (pollaca)  [1812]: arxeiomnimon.gak.gr

3. Ναυάγια δεκαοχτώ πλοίων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1819-1828: O εν λόγω φάκελος περιέχει 18 υποφακέλους, οι οποίοι καλύπτουν ισάριθμα ναυάγια. Ειδικότερα, ο πρώτος υποφάκελος περιέχει 41 εγγραφές σχετικά με το ναυάγιο του πλοίου “Άγιος Νικόλαος”, το οποίο σημειώθηκε το 1819 στον Άγιο Νικόλαο στο Μουδάρι. Το πλοίο ήταν τύπου Μπριγαντίνου και έφερε αγγλική σημαία. Καπετάνιος του πλοίου ήταν ο Ιωάννης Καλλιγάς, ο οποίος είχε καταγωγή από την Κεφαλονιά. Το πλοίο είχε αποπλεύσει από την Κωνσταντινούπολη και μετέφερε σιτάρι.

Ο δεύτερος υποφάκελος αφορά το ναυάγιο του πλοίου “Άγιος Γεώργιος”, το οποίο ήταν ίδιου τύπου με το “Άγιος Νικόλαος”. Το πλοίο αυτό έπλεε με σημαία Σαρδηνίας και καπετάνιος ήταν ο Εμμανουήλ Demoro από την Γένοβα. Το ναυάγιο σημειώθηκε το 1820 στο Καψάλι. Είχε αποπλεύσει από την Οδησσό με ενδιάμεσο σταθμό την Κωνσταντινούπολη και μετέφερε 11.400 κιλά σιταριού.

Ο επόμενος υποφάκελος περιέχει αρκετά έγγραφα και αφορά το ναυάγιο του πλοίου “Cartagine”, τύπου Μπριγαντίνου όπως και τα προηγούμενα δύο. Το πλοίο έφερε αγγλική σημαία και είχε αποπλεύσει από την Αλεξάνδρεια. Καπετάνιος του “Cartagine” ήταν ο Mariano Rottini. Το ναυάγιο σημειώθηκε το 1821. Την ίδια χρονιά σημειώθηκε και το ναυάγιο του επόμενου υποφακέλου. Ειδικότερα, στον υποφάκελο αυτό περιέχονται 77  εγγραφές σχετικά με το ναυάγιο του πλοίου “Πηνελόπη”, το οποίο έφερε ρωσική σημαία και είχε Έλληνα καπετάνιο, τον Τζάκομο Ανέτη από τη Ζάκυνθο. Το “Πηνελόπη” είχε αποπλεύσει από την Κωνσταντινούπολη και μετέφερε σιτάρι. Το ναυάγιο σημειώθηκε στην Πλατιά Άμμο.

Οι επόμενοι τέσσερις υποφάκελοι περιέχουν έγγραφα σχετικά με ισάριθμα ναυάγια που σημειώθηκαν το 1822. Ο πρώτος εξ αυτών αφορά το ναυάγιο του αγγλικού πλοίου “Fortituda”, το οποίο μετέφερε σιτάρι και είχε αποπλεύσει από την Αλεξάνδρεια. Καπετάνιος του πλοίου ήταν ο Γουλιέλιμο Lancaster και το ναυάγιο σημειώθηκε στην περιοχή του Αυλαίμωνα. Ο δεύτερος υποφάκελος αφορά το αυστριακό πλοίο “Sacra Familia”. Το πλοίο ήταν τύπου Τραμπάκουλο, είχε Έλληνα καπετάνιο και μετέφερε αλάτι. Η τοποθεσία του  ναυαγίου ήταν το Καψάλι. Αναφορικά με τον τρίτο υποφάκελο του έτους 1822, αυτός αναφέρεται στο ναυάγιο του γαλλικού πλοίου “Spirito Santo”, το οποίο ήταν τύπου Μπρίκι, και είχε καπετάνιο τον Gabriele Carach. Τέλος, ο τέταρτος υποφάκελος αφορά το ναυάγιο του πλοίου “Αχιλλεύς”, σαρδηνιακής σημαίας και τύπου Μπριγαντίνο. Καπετάνιος του “Αχιλλεύς” ήταν ο Giusepe Bosio. Το πλοίο είχε ξεκινήσει το ταξίδι του από τα Σφακιά και μετέφερε λάδι.

Για το αμέσως επόμενο έτος, το 1823, ο φάκελος «Ναυάγια δεκαοχτώ πλοίων»  έχει δύο υποφακέλους, οι οποίοι αφορούν τα ναυάγια των πλοίων “Il Netuno” και “Ponta Longa”, ρωσικής και αυστριακής σημαίας αντίστοιχα, ενώ για το 1824 περιέχει τέσσερις υποφακέλους για ισάριθμα ναυάγια. Οι εναπομείναντες υποφακέλοι αφορούν τέσσερα ναυάγια, τα τρία εκ των οποίων σημειώθηκαν το 1826, ενώ το τέταρτο το 1828. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον υποφάκελο 17, ο οποίος αφορά περιστατικό πειρατείας του πλοίου “Παναγία Μυρτιδιώτισσα”, ιονικής σημαίας. Όπως σημειώνεται στη σχετική περιγραφή του υποφακέλου στον Αρχειομνήμονα, η πειρατεία «έλαβε χώρα από Υδραίους».²⁸Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #003 – Ναυάγια δεκαοχτώ (18) πλοίων  [1819 – 1828]: arxeiomnimon.gak.gr

4. Ναυάγιο πλοίου στη θαλάσσια περιοχή του Αυλαίμωνα (1828): Ο φάκελος αυτός αφορά το ναυάγιο του πλοίου “Άγιος Αντώνιος”, το οποίο μετέφερε σιτηρά. ²⁹Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #004 – Ναυάγιο πλοίου “Άγιος Αντώνιος”, 1828: arxeiomnimon.gak.gr

5. Ναυάγιο πλοίου στο Καψάλι (1853): Πρόκειται για τον φάκελο του ναυαγίου του πλοίου “Άγιος Σπυρίδωνας”. Το πλοίο έφερε ιονική σημαία και είχε καπετάνιο τον Εμμανουήλ Δαπόντε. Ο φάκελος αυτός έχει 80 εγγραφές και είναι σε σχετικά καλή κατάσταση.³⁰Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #005 – Ναυάγιο ιονικού πλοίου “Άγιος Σπυρίδωνας”, 1853: arxeiomnimon.gak.gr

6. Ναυάγιο πλοίου (1853): Ο έκτος φάκελος αφορά ναυάγιο που σημειώθηκε το 1853, όπως και ο προηγούμενος φάκελος. Ειδικότερα αναφέρεται στο ναυάγιο του οθωμανικού πλοίου “Γκάγκαλη – Σαχιντερέα”. Το πλοίο ήταν τύπου Βρίκι και είχε καπετάνιο τον Αλαπλιλή Μουσταφά Ισμαήλ Μπέγλα. Το ναυάγιο σημειώθηκε στο Διακόφτι.³¹Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #006 – Ναυάγιο οθωμανικού πλοίου “Γκάγκαλη – Σαχιντερέα”, 1853: arxeiomnimon.gak.gr

7. Ναυάγια τριών πλοίων που σημειώθηκαν κατά το έτος 1854: Ο έβδομος φάκελος αφορά τα ναυάγια των ακόλουθων πλοίων τα οποία σημειώθηκαν με μερικές μέρες διαφορά: “Ταϊγανρόκ” (έφερε ιονική σημαία και το ναυάγιο σημειώθηκε στις 7 Ιανουαρίου 1854), “Κατερίνα” (ναπολιτάνικης σημαίας, το οποίο ναυάγησε στις 19 Ιανουαρίου 1854) και “Σύνταγμα” (αγγλικής σημαίας. Ημερομηνία ναυαγίου: 30 Ιανουαρίου 1854). Ας σημειωθεί τέλος ότι τα έγγραφα που περιέχονται στον συγκεκριμένο φάκελο είναι σε κακή κατάσταση.³²Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #007 – Ναυάγια τριών (3) πλοίων  [1853 – 1854]: arxeiomnimon.gak.gr

8. Ναυάγια τριών πλοίων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1854-1857: Ο φάκελος αυτός περιέχει έγγραφα για τα ναυάγια τριών πλοίων, δύο αγγλικών και ένα τοσκανικό, τα οποία σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1854-1857. Ο πρώτος υποφάκελος αφορά το ναυάγιο του πλοίου “Φάουστος”, τοσκανικής σημαίας, με καπετάνιο τον Πασκουάλε Μυλλένα. Το ναυάγιο σημειώθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1854 στην περιοχή του Αυλαίμωνα. Ο δεύτερος υποφάκελος αφορά το ναυάγιο του αγγλικού πλοίου “Εσπερία” με καπετάνιο τον Γουλιέλιμο Σάντς. Το πλοίο μετέφερε αραβόσιτο από την «Ιμβραϊλα». Το περιστατικό σημειώθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1856 στην Πλατιά Άμμο. Τέλος, ο τελευταίος υποφάκελος αναφέρεται στο “Άλβατρος”, αγγλικής σημαίας, το οποίο ναυάγησε τον Μάρτιο του 1857 στην τοποθεσία Μουδάρι. Το πλοίο μετέφερε γαιάνθρακες από την Αγγλία και είχε προορισμό την Οδησσό. Ο συγκεκριμένος υποφάκελος έχει συνολικά 168 εγγραφές σε καλή κατάσταση.³³Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #008 – Ναυάγια τριών (3) πλοίων  [1854 – 1857]: arxeiomnimon.gak.gr

9. Ναυάγια επτά πλοίων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1856-1865: Ο τελευταίος φάκελος της συλλογής περιέχει έγγραφα που αφορούν ναυάγια επτά πλοίων, τα οποία σημειώθηκαν μεταξύ των ετών 1856-1865. Τα έγγραφα του φακέλου αυτού είναι σε καλή κατάσταση και, συγκεκριμένα, αφορούν τα ακόλουθα πλοία: “Άγιος Δημήτριος” (ιονικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1856), “Σοφία” (με σημαία Βλαχίας, έτος ναυαγίου: 1860), “Η Ευαγγελίστρια” (ελληνικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1865), “Άγιος Σπυρίδων” (ελληνικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1865), “Η Έμμα” (αγγλικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1865), “Άγιος Γεώργιος” (ρωσικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1865) και “Αικατερίνη” (ελληνικής σημαίας, έτος ναυαγίου: 1865).³⁴Τοπικό Αρχείο Κυθήρων, Αρχείο Ναυαγίων Πλοίων και Ναυτοδυστυχημάτων (Prove di Fortuna)  [1809 – 1865], Φάκελος #009 – Ναυάγια επτά (7) πλοίων  [1856 – 1865]: arxeiomnimon.gak.gr