Το άρθρο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό "Θάλαττα" το Καλοκαίρι του 2021
Του Άγγελου Χρυσικόπουλου, Αντιναυάρχου Π.Ν. (ε.α.)
Έχουν περάσει 50 και πλέον χρόνια από τον Μάϊο του 1973, όταν εκδηλώθηκε το κίνημα του Ναυτικού και η ανταρσία του αντιτορπιλικού Βέλος. Ακολούθησαν τα γεγονότα της Νομικής και του Πολυτεχνείου, αλλά είναι πλέον ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η χούντα ταρακουνήθηκε από το κίνημα του Ναυτικού, γιατί τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και διεθνώς γενικότερα διαπιστώθηκε ότι δεν είχε την στήριξη των Ενόπλων Δυνάμεων.
Έκτοτε κάθε χρόνο γίνονται εκδηλώσεις για να τιμηθούν οι επέτειοι αυτών των γεγονότων. Στο Ναυτικό οργανώνεται μια σεμνή τελετή στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης κάτω από την σκιά του θωρακισμένου καταδρομικού Αβέρωφ και του αντιτορπιλικού Βέλος, με ομιλίες και λίγους προσκεκλημένους εκτός φυσικά από τα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού. Μια τελετή αντάξια των ναυτικών παραδόσεων του όπλου μας!! Αντίθετα, όλοι γνωρίζουμε τι γίνεται και τι κυρίως ακολουθεί στις μεγάλες πόλεις, με τις πορείες και τις διαδηλώσεις της επετείου του Πολυτεχνείου !! Αυτά σαν εισαγωγή στην προσέγγιση που θα επιχειρήσω με σεβασμό στα γεγονότα, αλλά και όσο με αφορά, με την ηρεμία που δημιουργεί η απόσταση των πενήντα και πλέον χρόνων που έχουν μεσολαβήσει από τότε.
Το Ναυτικό πάντα ήταν ένα «Δημοκρατικό» όπλο στη νοοτροπία των στελεχών με την ευρύτερη έννοια. Βασίζεται στη συνειδητή πειθαρχία των πληρωμάτων, αφού κυβερνήτης και ναύτης κινδυνεύουν το ίδιο στην φουρτούνα και τον πόλεμο. Ο μηχανικός στο μηχανοστάσιο έχει εμπιστοσύνη στη γέφυρα και αντίστροφα. Υπάρχουν όμως και αντικειμενικές δυσκολίες. Η προετοιμασία απόπλου απαιτεί χρόνο και παρουσία μεγάλου αριθμού αξιωματικών και πληρώματος. Τα αντιτορπιλικά με τους λέβητες χρειάζονταν τουλάχιστον τετράωρη προετοιμασία και ανάλογο χρόνο επανόδου του πληρώματος στην περίπτωση που ήταν σε κανονική έξοδο. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να εξασφαλισθεί ο ανεφοδιασμός του πλοίου με καύσιμα μετά τον απόπλου και ανάλογα με τη διάρκεια της επιχείρησης.
Με τις προηγούμενες επισημάνσεις μου προσπάθησα να δώσω μια ιδέα πόσο δύσκολο ήταν να οργανωθεί ένα Κίνημα σαν κι’ αυτό του Ναυτικού. Η μύηση αξιωματικών και υπαξιωματικών σε θέσεις κλειδιά, έθετε σε κίνδυνο την ουσιαστική παράμετρο της μυστικότητας. Επιπρόσθετα το Ναυτικό δεν είχε δυνατότητα ελέγχου των επικοινωνιών του κράτους, ούτε εκ των πραγμάτων μπορούσε να προβεί σε συλλήψεις ή αποκλεισμό περιοχών και κυρίως κρίσιμων κρατικών φορέων και εγκαταστάσεων και μόνο τυχαίο δεν είναι ότι ιστορικά αν ανατρέξει κανείς δεν θα συναντήσει επιτυχία Ναυτικού Κινήματος ακόμα και με ιδανικά κίνητρα.
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια αναδρομή πώς αντιμετωπίσαμε από το Ναυτικό το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και τη δικτατορία γενικότερα.
1ον. Όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (Α/ΓΕΝ) Ναύαρχος Εγκολφόπουλος διέταξε άμεσο απόπλου του Στόλου και αγκυροβολία στο Φάληρο, ώστε να γίνει διαπτραγμάτευση από θέση ισχύος. Παρά το γεγονός ότι πολλοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί συγκεντρώθηκαν στο Πέραμα, ποτέ δεν διατέθηκαν τα πλωτά μέσα για τη μεταφορά των πληρωμάτων απέναντι στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, με αποτέλεσμα να αποτύχει κάθε απόπειρα αντίδρασης. Παράλληλα ο Α/ΓΕΝ και ο τότε αρχηγός του κόμματος της Ε.Ρ.Ε Παναγιώτης Κανελλόπουλος συμβούλευαν τον βασιλέα Κωνσταντίνο να μην ορκίσει κυβέρνηση πραξικοπηματιών. Δυστυχώς, ένοπλη ομάδα Λοχαγών-Ταγματαρχών με προεξάρχοντα τον Στειακάκη, εισβάλλει στο Τατόϊ και ο Κωνσταντίνος κάτω από την πίεση και τις απειλές υποχωρεί και ορκίζει την κυβέρνηση Κόλλια, νομιμοποιώντας έμμεσα το πραξικόπημα. Η ηγεσία του Ναυτικού αποστρατεύεται αλλά το σημαντικότερο είναι ότι μετά λίγες ημέρες, στις 7 Μαίου 1967 γίνονται έκτακτες κρίσεις και ακολουθεί πραγματική «σφαγή» σε Πλωτάρχες, Αντιπλοιάρχους και Πλοιάρχους, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Διοίκησης. Η χούντα γνώριζε πολύ καλά ότι το Ναυτικό το είχε απέναντί της.
2ον. Παρά την φαινομενική επικράτηση του πραξικοπήματος, οι συλλήψεις και εκτοπίσεις αριστερών και όχι μόνο και τις αποστρατείες αξιωματικών, οι διεργασίες για την ανατροπή του καθεστώτος και την επαναφορά της κανονικότητας δεν σταμάτησαν. Όλες αυτές οι διεργασίες, σε πρώτο χρόνο, είχαν επίκεντρο τον Βασιλέα Κωνσταντίνο και έτσι οργανώθηκε το αντικίνημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967. Αποπλέει ο στόλος (Ναύαρχος Ροζάκης). Οι Ναύαρχοι συμβουλεύουν τον Βασιλέα να επιβεί των πλοίων, να πλεύσουν στην Κρήτη -δεν στάθμευαν εκεί αξιόλογες μονάδες του Στρατού- και να ορκίσει εκεί πολιτική κυβέρνηση. Ο Κωνσταντίνος τελικά πείστηκε από τους Στρατηγούς Έσερμαν και Περίδη -αξιόλογοι αξιωματικοί και οι δύο- ότι ελέγχουν το 3ο και 4ο Σώμα Στρατού στην Βόρεια Ελλάδα και τους ακολούθησε. Οι Στρατηγοί συνελήφθησαν πριν καν κινηθούν μονάδες, το αντικίνημα απέτυχε και ο Κωνσταντίνος καταφεύγει οικογενειακώς στη Ρώμη.
Ο στόλος επαναπλέει στους Ναυστάθμους. Οι Ναύαρχοι και οι Διοικητές αποστατεύονται εν πλώ με συνοπτικές διαδικασίες και στη συνέχεια προπηλακίζονται άγρια στο ΓΕΕΘΑ από «οργισμένους» Λοχαγούς και Ταγματάρχες.
3ον. Ένα από τα πρώτα μέτρα των πραξικοπηματιών ήταν η αλλαγή των στολών των Αξιωματικών του Στρατού Ξηράς. Οι στολές «Αγγλικού» τύπου αντικαθίστανται από τις στολές «Αμερικανικού» τύπου, όπως διατηρούνται μέχρι σήμερα. Η σκοπιμότητα βέβαια αυτής της κίνησης ήταν να μην μπορούν απομακρυνθέντες αξιωματικοί να επιχειρήσουν να εισέλθουν σε στρατόπεδα ή άλλες στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Περί τον Νοέμβριο του 1968 διέρευσε η πληροφορία ότι σχεδιάζεται και η αλλαγή των στολών του Ναυτικού. Η αντίδραση ήταν άμεση. Ξεκίνησε από τις τορπιλακάτους και επεκτάθηκε πολύ γρήγορα σε όλους τους τύπους πλοίων. Συντάχθηκαν παραιτήσεις και διαμηνύθηκε στο ΓΕΝ, ότι οι αξιωματικοί του Ναυτικού εκτός από τις παραιτήσεις τους θα καταθέσουν σε ένδειξη διαμαρτυρίας και τα ξίφη τους στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Μετά από αυτές τις εξελίξεις κάθε σκέψη αλλαγής στολών στο Ναυτικό ναυάγησε.
4ον. Τον Αύγουστο του 1969 είχε προγραμματισθεί μια άσκηση του στόλου με την επωνυμία «Θρίαμβος», την οποία επρόκειτο να παρακολουθήσει το σύνολο σχεδόν της «Επαναναστατικής» κυβέρνησης, του Παπαδόπουλου περιλαμβανομένου. Ξεκίνησε τότε από τη Διοίκηση Τορπιλακάτων (Διοικητής Πλοίαρχος Σούλης) μύηση περιορισμένου αριθμού αξιωματικών και βατραχανθρώπων, σε μια προσπάθεια να συλληφθούν οι πραξικοπηματίες κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους με την τορπιλάκατο Αστραπή στο αντιτορπιλικό Λόγχη. Δυστυχώς η κίνηση ακυρώθηκε καθώς η παρουσία μιας πολυάριθμης ένοπλης ασφάλειας γύρω από τους «επισήμους» δεν άφηνε περιθώρια για κάθε απόπειρα.
Τα προηγούμενα γεγονότα αναφέρθηκαν για να καταδείξω την κυριαρχούσα τάση των στελεχών του Ναυτικού απέναντι στη Δικτατορία. Φυσικά υπήρχαν και στελέχη που συνεργάστηκαν στενά με το χουντικό καθεστώς, αποτελούν όμως μια μειοψηφία και το σημαντικότερο είναι ότι η χούντα δεν κατάφερε ποτέ να προσεταιρισθεί αξιωματικούς «ονόματα» που θα μπορούσαν να προσελκύσουν κυρίως μεσαία και κατώτερα στελέχη.
Την περίοδο 1968-1969 οι νέοι Αντιπλοίαρχοι τάξεως 1948 σκέφθηκαν να οργανωθούν και να αντιδράσουν στην δικτατορία με σκοπό την επαναφορά της δημοκρατικής ομαλότητας στη χώρα. Άρχισε τότε μια προσεκτική μύηση στελεχών με στόχευση την κατάληψη κρίσιμων θέσεων στη Διοίκηση, όπως στα Γραφεία των Μεταθέσεων, στους Θαλάμους Επιχειρήσεων και Σχεδίασης Ασκήσεων και στους Ναυστάθμους. Αυτή η συστηματική προσπάθεια είχε σαν αποτέλεσμα, το 1972 στα αντιτορπιλικά, τα υποβρύχια και σε άλλα πλοία του στόλου, οι Κυβερνήτες, οι Ύπαρχοι και οι Α’ Μηχανικοί να είναι μυημένοι αξιωματικοί. Πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνω ότι και σε κάθε πλοίο ξεχωριστά δεν ήταν λίγοι οι νεότεροι αξιωματικοί που με ενθουσιασμό συμμετείχαν, αφού καταλάβαιναν τις προετοιμασίες, τις κρυφές συζητήσεις και τα υπονοούμενα!!
Συντάχθηκε ένας όρκος συμμετοχής που υπέγραφαν οι μυημένοι αξιωματικοί ενώ συστάθηκε επιτροπή και εκπονήθηκε σχέδιο επιχειρήσεων, επικοινωνίες και ότι άλλο είναι απαραίτητο σε μια ναυτική επιχείρηση. Η πολιτική κάλυψη βρέθηκε στο πρόσωπο του Ευάγγελου Αβέρωφ, ο οποίος από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε την κίνηση και ανέλαβε τις επαφές με τον Κωνσταντίνο και τον Καραμανλή που ήταν στο εξωτερικό.
Το σχέδιο επιχειρήσεων, προέβλεπε απόπλου του στόλου, αποκλεισμό του λιμένα Πειραιά και του αεροδρομίου του Ελληνικού ώστε να αναγκασθεί η χούντα να παραδώσει την κυβέρνηση σε πολιτικά πρόσωπα (Οικουμενική Κυβέρνηση). Ως κέντρο ελλιμενισμού επιλέχθηκε η Σύρος, διότι είχε εξασφαλισθεί ο ανεφοδιασμός των πλοίων από τις εγκαταστάσεις της SEKA του ομίλου Βαρδινογιάννη. Φρούραρχος στο νησί είχε επιλεγεί ο απότακτος ταγματάρχης Μουστακλής που λόγω της προϋπηρεσίας του στη Σύρο γνώριζε πολύ καλά την περιοχή. Παράλληλα στο Κίνημα μυήθηκαν και Σμήναρχοι της Αεροπορίας (Στάπας, Σταυρακάκης – Αποστολάκης), οι οποίοι ως Διοικητές Μοιρών θα απέτρεπαν τυχόν «αμοιβαία εμπλοκή».
Αρχές Μαρτίου 1973 προγραμματίστηκε μια σύσκεψη στο Νατοϊκό Αρχηγείο της Νάπολης στην Ιταλία για την συγγραφή του εγχειριδίου Ταχέων Σκαφών. Ήμουν Ύπαρχος την περίοδο εκείνη στο αντιτορπιλικό Σφενδόνη με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Π.Μάλλιαρη, ο οποίος ανήκε στην αρχική ομάδα οργάνωσης του Κινήματος. Με επέλεξαν να μεταβώ στη Νάπολη, λόγω της προϋπηρεσίας μου στα Ταχέα Σκάφη (τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα) και με την ευκαιρία αυτή να βολιδοσκοπήσω και το πνεύμα που επικρατούσε στο Νατοϊκό Στρατηγείο, όπου υπηρετούσαν αρκετοί αξιωματικοί, που όπως ήταν αναμενόμενο είχαν επιλεγεί κύρια σαν συμπαθούντες το καθεστώς. Προσκλήθηκα από τον Αντιπλοίαρχο Τραγέα -είχε ενεργή συμμετοχή στο καθεστώς- επειδή είχαμε συνυπηρετήσει στο παρελθόν (Κυβερνήτης – Ύπαρχος) σε αρκετές περιπολίες στο Αιγαίο. Θυμηθήκαμε παλιές ιστορίες αλλά όταν τον αποχαιρέτησα στην πόρτα του σπιτιού μου είπε: «Άγγελε, είσαι Πλωτάρχης, πρόσεξε με ποιούς κάνεις παρέα !!». Τα λόγια αυτά δεν μου άρεσαν καθόλου και τα μετέφερα όλα όταν επέστρεψα στον κυβερνήτη μου Μάλλιαρη, μαζί με το βουβό κλίμα που διαπίστωσα ότι επικρατούσε μεταξύ των αξιωματικών στο Νατοϊκό Στρατηγείο.
Ήταν τέλη Μαρτίου 1973 και είχε προγραμματισθεί μια άσκηση μεγάλης κλίμακας. Το σύνολο του στόλου θα ήταν εν πλώ και φυσικά η τέλεια ευκαιρία εκδήλωσης του Κινήματος. Την παραμονή του απόπλου γνωστοποιήθηκε ότι ο Α/ΓΕΝ Ναύαρχος Κ. Μαργαρίτης θα επέβαινε των πλοίων. Ήξερε ή είχε διαρρεύσει κάποια πληροφορία, τίποτα δεν έχει επιβεβαιωθεί. Το γεγονός είναι, ότι η εκδήλωση του Κινήματος αναβλήθηκε για να μην αναγκαστούμε να συλλάβουμε τον Α/ΓΕΝ -ήταν επιλογή της χούντας- κίνηση ενάντια στις παραδόσεις του Ναυτικού. Με τέτοιες «ευαισθησίες» δεν σχεδιάζονται κινήματα!!!
Τελικά η επιλογή εκδηλώσεως του Κινήματος ήταν η 22α Μαϊου 1973 κάτω από τις δυσμενέστερες συνθήκες. Μεσολαβούσε η αργία της 21ης Μαϊου, μόνο δύο αντιτορπιλικά βρίσκονταν στους σημαντήρες του Ναυστάθμου, με σχετική ετοιμότητα απόπλου και το πλοίο μας η Σφενδόνη, που με ψεύτικη άδεια από το Αρχηγείο Στόλου είχαμε ετοιμότητα απόπλου και το αντιτορπιλικό Βέλος με κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Νίκο Παππά που βρισκόταν στην Κρήτη συμμετέχοντας σε νατοϊκή άσκηση.
Διάφορες κινήσεις στο Ναύσταθμο και σε ορισμένους Αξιωματικούς ήταν σημάδια ότι το Κίνημα είχε προδοθεί. Έτσι στην τελική σύσκεψη της ηγετικής ομάδας το απόγευμα της 22ας Μαίου 1973 αποφασίστηκε η αναβολή του κινήματος, που γνωστοποιήθηκε με το σύνθημα «Σοφοκλής».
Άρχισαν στοχευμένες συλλήψεις με προτεραιότητα στους Κυβερνήτες, Υπάρχους και Αξιωματικούς που υπηρετούσαν σε επιλεγμένες θέσεις, τους μυημένους Αεροπόρους και τους Μουστακλή και Βασιλικόπουλο. Γέμισαν τα κελιά της ΕΣΑ, του ΚΕΣΑ και του Βοτανικού και είναι γνωστή η συμπεριφορά προς τους κρατούμενους. Η τραγική φιγούρα του Μουστακλή έχει μείνει ανεξίτηλη.
Η κατάσταση ανατράπηκε από τη διαφυγή του αντιτορπιλικού Βέλος, το οποίο αποχώρησε από τη Νατοϊκή άσκηση και κατέπλευσε στο Fiumicino της Ιταλίας, προκαλώντας πανικό στο καθεστώς. Ο Παππάς παραχώρησε συνέντευξη σε όλα τα διεθνή μέσα, καταγγέλοντας τη χούντα και τις πρακτικές της. Κατήγγειλε ότι βασανίζονται Αξιωματικοί και ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν στηρίζουν το καθεστώς. Ο διεθνής παράγοντας και το ΝΑΤΟ αφυπνίστηκαν και έτσι μετά από ένα «ψευτοδημοψήφισμα» στις 22 Αυγούστου 1973 δόθηκε γενική αμνηστία. ΑΛΗΘΕΙΑ, ΠΟΣΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ «ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΟ» ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ!!
Ο Αντιπλοίαρχος Παππάς και οι Αξιωματικοί – Υπαξιωματικοί του Βέλος μετά την χορήγηση πολιτικού ασύλου από την Ιταλική Κυβέρνηση και με στερημένη την Ελληνική Ιθαγένεια, επιβίωσαν εργαζόμενοι σε ελληνικά εμπορικά πλοία. Οι υπόλοιποι συλληφθέντες περάσαμε πειθαρχικό στις 4 Σεπτεμβρίου 1973 με το ερώτημα της αποτάξεως. Η απόφαση μετά από συνοπτική διαδικασία ήταν απόταξη, στέρηση του βαθμού και μετάπτωση στον βαθμό «Ναύτης χωρίς ειδικότητα» και κατάσχεση των βιβλιαρίων υγείας!! Σε πολύ λίγο χρόνο οι ναυτιλιακές εταιρείες στον Πειραιά και τα ναυπηγεία γέμισαν με κινηματίες του Ναυτικού.
Ακολούθησαν τα γεγονότα της Νομικής, του Πολυτεχνείου και η τραγωδία της Κύπρου, με αποτέλεσμα τη διάλυση και πτώση της Χούντας του Ιωαννίδη, που προέκυψε μετά την πτώση του Παπαδόπουλου. Ορκίζεται Οικουμενική Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και Υπουργό Εθνικής Άμυνας τον Ευάγγελο Αβέρωφ, που εκτός από πολιτικός σύνδεσμος στο Κίνημα του Ναυτικού ήταν και συγκρατούμενός μας στην ΕΣΑ. Ήταν λοιπόν φυσικό επακόλουθο να απαιτείται η στήριξη της εύθραυστης Δημοκρατίας. Έτσι η πρώτη υπουργική απόφαση ήταν η ανάκληση στην ενέργεια των κινηματιών και μάλιστα σε καθεστώς «Γενικής Επιστρατεύσεως», κάτι που δεν σου άφηνε περιθώρια επιλογής. Μάλιστα δόθηκαν οδηγίες στις Πρεσβείες να διευκολυνθεί η επάνοδος αυτών που βρισκόντουσαν στο εξωτερικό, καθώς τα περιθώρια που έδινε ο νόμος ήταν μόλις 24 ώρες.
Επέστρεψα από το Κάϊρο όπου βρισκόμουν, την επόμενη μέρα παρουσιαστήκαμε στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, ανακτήσαμε τους βαθμούς μας ως «μηδέποτε απομακρυνθέντες» και την ίδια μέρα παραλάβαμε καθήκοντα ανάλογα του βαθμού μας, στα αντιτορπιλικά, στις πυραυλακάτους και τα υποβρύχια. Νέος Α/ΓΕΝ ο Ναύαρχος Εγκολφόπουλος για να ακολουθήσουν στη συνέχεια οι Μουρίκης και Κονοφάος. Με πυραυλάκατο μεταφέρθηκαν οι πραξικοπηματίες Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, Ιωαννίδης Λαδάς στην Κέα και ήταν Οκτώβριος του 1974 όταν ως Κυβερνήτης της πυραυλακάτου Ευνίκη μετέφερα στην Κέα τον Εισαγγελέα Αρώνη που απήγγειλε στους κρατούμενους χουντικούς την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ακολούθησε η μεταφορά τους στη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου στον Πειραιά και από εκεί στον Κορυδαλλό για να δικαστούν.
Μετά την μεταπολίτευση όσοι ανήκαν στην «γενιά του Πολυτεχνείου» κέρδισαν κομματικά και πολιτικά αξιώματα και χρειάστηκαν να περάσουν λίγα χρόνια για να ομολογήσουν ορισμένοι: «Όταν συνέλαβαν τους ναυταίους σταμάτησαν να δέρνουν εμάς”. Κάποιοι άλλοι μας έλεγαν ότι «δεν διαφημίσαμε το Κίνημα του Ναυτικού» και πράγματι αυτό δεν έγινε γιατί κανένα κόμμα δεν κατάφερε να το καπελώσει και δεν κατάφερε να το καπελώσει γιατί το Κίνημα του Ναυτικού ήταν πατριωτικό, χωρίς ιδεολογικές ταμπέλες και υστερόβουλες στοχεύσεις.
Χρειάστηκε να περάσουν κι άλλα χρόνια και να φτάσουμε στην Προεδρία του Κωστή Στεφανόπουλου για να προσκληθούμε στο Προεδρικό Μέγαρο στη γιορτή για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και χρειάστηκαν ακόμα περισσότερα χρόνια να περάσουν για να αναγνωριστεί από την πολιτική ηγεσία και να καθιερωθεί η Επέτειος του Κινήματος που παραδοσιακά γιορτάζεται, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, με σεμνότητα στη σκιά του Αβέρωφ και του Βέλος. Χρειάστηκαν βέβαια μερικά χρόνια για να αναγνωρίσει η Βουλή των Ελλήνων και να απονείμει στους κινηματίες το Παράσημο της Δημοκρατίας και τον τίτλον του «Επιτίμου» με τον βαθμό της αποστρατείας τους.
Αξίζει τώρα να συνοψίσω τι πέτυχε το Κίνημα του Ναυτικού και θα το προσπαθήσω όσο είναι ανθρώπινα δυνατόν, παρά την προσωπική φόρτιση, τιμώντας παράλληλα αυτούς που δεν βρίσκονται κοντά μας:
1ον. Αφυπνίστηκε ο διεθνής παράγοντας και με πιέσεις προς το καθεστώς δόθηκε γενική αμνηστία.
2ον. Αποδείχτηκε ότι το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων δεν στήριζε τους πραξικοπηματίες και η συμμετοχή και Αξιωματικών Στρατού – Αεροπορίας αποκατέστησε κατά κάποιον τρόπο τη σχέση Λαού – Ενόπλων Δυνάμεων, που είχε βάναυσα τρωθεί από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών.
3ον. Η επαναφορά των απότακτωνΑξιωματικών και η επάνδρωση του στόλου και άλλων κρίσιμων θέσεων Διοίκησης, εξασφάλισε τη νεοσύστατη Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια που τα «σταγονίδια» κυκλοφορούσαν ακόμη στις Ένοπλες Δυνάμεις.
4ον. Αποδείχτηκε περίτρανα πόσο βασικό στοιχείο για ένα λαό αλλά και για τις Ένοπλες Δυνάμεις ιδιαίτερα είναι η μακρόχρονη παράδοση. Είναι οι παραδόσεις που γαλουχούν στελέχη πιστά στο καθήκον, στη Δημοκρατία και την αμέριστη αγάπη στην Πατρίδα.
5ον. Η απομάκρυνση των λίγων επίορκων Αξιωματικών και αυτών που αναμείχθηκαν στο Κυπριακό Πραξικόπημα, μαζί με τον εκσυγχρονισμό των αντιτορπιλικών δημιούργησε και πάλι μια αξιόπιστη δύναμη αποτροπής στο Αιγαίο, στους δύσκολους καιρούς που ακολούθησαν την Κυπριακή τραγωδία.
