Γράφει ο Δημήτρης Γ. Τσιγκάρης
Όπως προκύπτει ιστορικά, η καθ’ όλες τις ενδείξεις πρώτη στην Ελλάδα Ναυτική Σχολή της Ύδρας ιδρυθείσα από την τοπική κοινότητα περί το έτος 1800, ανέστειλε τη λειτουργία της το 1821 με την έναρξη της επανάστασης. Μετά την δημιουργία του Νέου Ελληνικού Κράτους, με Βασιλικό διάταγμα του Δεκεμβρίου του 1838, η Σχολή επαναλειτούργησε κατά μήνα Φεβρουάριο του 1839 και παρέμεινε σε πλήρη λειτουργία έως και το 1845, έτος κατά το οποίο αποχώρησε ο ναυτοδιδάσκαλος και ουσιαστικός οργανωτής της, Μαλτέζος πλοίαρχος του Ε.Ν. Lorenzo Bonello. Έκτοτε, παρά τις προσπάθειες της τοπικής κοινότητος, εξ αιτίας διαφόρων δυσκολιών η Σχολή λειτούργησε μόνο κατά περιόδους και με μεγάλα χρονικά κενά , έως τη δεκαετία του 1880 οπότε έπαυσε να λειτουργεί οριστικά. Για τα χρόνια αυτά της λειτουργίας της, δεν υπάρχει ή δεν συντηρήθηκε δυστυχώς, καμία ιστορική αναφορά περί της πρακτικής εκπαίδευσης των σπουδαστών η οποία εκτιμάται, ή μάλλον είναι βέβαιο ότι θα ήταν εντατική και σε πραγματικές συνθήκες.
Το έτος 1927, κατόπιν πρωτοβουλίας της Ένωσης Ναυτικών Ύδρας και με την πεποίθηση ότι οι προοπτικές ευνοούσαν και η Ναυτιλία θα αναζωογονείτο, η Κοινότητα Ύδρας επανίδρυσε την Σχολή με ιδιωτικά κριτήρια και ίδιους πόρους -αν και περιορισμένους- προς εκπαίδευση των Υδραίων κυρίως αλλά όχι μόνο, υποψηφίων καπεταναίων οι οποίοι θα κυβερνούσαν αργότερα τα συνεχώς τεχνολογικά βελτιούμενα πλοία διεθνών πλόων που εξυπηρετούσαν τις διεθνείς μεταφορές και την δια θαλάσσης διακίνηση φορτίων παγκοσμίως.
Οι διοικούντες και οι ναυτοδιδάσκαλοι μαζί με το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό επελέγοντο από την Κοινότητα και σαν πρώτος διοικητής της ανέλαβε ο εξαιρετικά έμπειρος πρώην κυβερνήτης μαχίμων πολεμικών πλοίων, Πλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού και μετέπειτα Ναύαρχος Δημήτριος Καζάκος ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή ως το 1940 ( Βλ. σελ 41, παραπομπή 13 – ‘Υδρα 1828-2024 Τρεις αιώνες Ναυτικής Ιστορίας ).
Και όπως χαρακτηριστικά περιγράφει αργότερα σε εξιστόρησή του ο αείμνηστος τότε σπουδαστής, απόφοιτος της Σχολής Καπετάν Ανάργυρος Λουκάς στην τοπική μηνιαία εφημερίδα «Υδραϊκά Νέα», ήταν ο ακούραστος δάσκαλος, ο οργανωτής, ο στυλοβάτης και το θεμέλιο της Σχολής !
Εν τω μεταξύ, το έτος 1929 η πολιτεία έχοντας πλέον κατανοήσει -έστω και αργά- τις προοπτικές ανάπτυξης της ναυτιλίας, ανέλαβε την λειτουργία της Σχολής και ενεργοποίησε διαδικασίες λειτουργίας της σαν δημόσια, αναλαμβάνοντας την κύρια ευθύνη της εκπαίδευσης των σπουδαστών.
Οι σπουδές διεξάγονταν απαρέγκλιτα σύμφωνα με τον εκπονηθέντα εν τω μεταξύ κανονισμό οργάνωσης ενώ πάντα υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από την τοπική κοινωνία η οποία αγκάλιαζε τη Σχολή, το διδακτικό προσωπικό και τους σπουδαστές με απόλυτη αγάπη και σεβασμό.
Όπως π.χ. αρκετά πριν από την θερινή διακοπή των μαθημάτων το 1929, όταν ο Διοικητής Καζάκος έδειχνε αρκετά σκεπτικός και προβληματισμένος, πράγμα το οποίο υπέπεσε στην αντίληψη του Υδραίου καπετάνιου και καραβοκύρη της εποχής Ευάγγελου Τσιγκάρη (1881-1964), πάππου του γράφοντος, ο οποίος σε κάποια τυχαία συνάντηση, απευθυνόμενος στον Καζάκο του είπε «Ναύαρχε (όπως τον αποκαλούσε), τι σου συμβαίνει. Σκεπτικό σε βλέπω τελευταία…»
Ο Καζάκος αν και κάπως διστακτικός στην αρχή, εκμυστηρεύτηκε τελικά στον Καπετάν Ευάγγελο ότι τον απασχολούσε η αδυναμία του Υπουργείου να διαθέσει κονδύλιο για εκπαιδευτικό ταξίδι των μαθητών … και χωρίς πρακτική εξάσκηση αυτοί θα μείνουν «ναυτικά ανεκπαίδευτοι». Τότε χωρίς να χάσει χρόνο και χωρίς δεύτερες σκέψεις, ο Καπετάν Ευάγγελος του απάντησε «Ναύαρχε, πήγαιντα τα παιδιά με το δικό μου τον Άγιο Γεώργη, γύρισε τους όλο το καλοκαίρι όπου θέλεις. Και μήνυσε στο Υπουργείο ότι δεν θέλω ναύλο. Το ταξίδι είναι προσφορά δική μου … Μόνο που δεν μπορώ να είμαι εγώ απάνω γιατί έχω πολλές δουλειές αλλά θα έλθει καπετάνιος ο αδελφός μου ο Λευτέρης Τσιγκάρης. Το ίδιο είναι…»
Όπως και έγινε !
Στη συνέχεια της εξιστόρησης στο επόμενο φύλλο της ίδιας εφημερίδας «Υδραϊκά Νέα», ο Καπετάν Ανάργυρος περιγράφει ότι το καΐκι ήταν μια μπρατσέρα κάτασπρη, η καλύτερη του νησιού και για τις προετοιμασίες τη φέρανε στην παραλία του λιμανιού μπροστά από τα καταστήματα όπου οι μαραγκοί έφτιαξαν πατάρι σε όλο τα αμπάρι για τον ύπνο των σπουδαστών και επίσης έκαναν διάφορες αναγκαίες μετατροπές και προσαρμογές για τις ανάγκες και τον σκοπό του ταξιδιού. Όταν το τελείωσαν, ήταν ένα θαύμα, συνεχίζει ο Καπετάν Ανάργυρος !
Η αναχώρηση έγινε την προτελευταία ημέρα του Ιουνίου του 1929 σε πανηγυρική ατμόσφαιρα και με την παραλία του λιμανιού γεμάτη κόσμο για το κατευόδιο, ενώ πολλοί από το πλήθος μετακινήθηκαν και προς τον «κάβο» και το «περίπτερο».
Σύντομα ο Καπετάν Λευτέρης κατέβηκε στο ταμπούκιο και βγήκε με τρία τουφέκια, παμπάλαιους «γκράδες» που τους είχαν τα καΐκια που πήγαιναν στην Μπαρμπαριά. Και ώσπου να περάσουν την έξω σημαδούρα του λιμανιού, έριξαν με τους ναύτες αρκετές χαιρετιστήριες βολές εν μέσω ενθουσιασμού των επιβαινόντων και του κόσμου που παρακολουθούσε την αναχώρηση !
Με το μελτέμι φρέσκο, ο Άγιος Γεώργης έπλευσε βόρεια με πλήρη ιστιοφορία αφού η μπρατσέρα δεν ήταν εξοπλισμένη με μηχανή και σύντομα αγκυροβόλησε απέναντι, στη νησίδα Σουπιά κοντά στα Τσελεβίνια, ώστε οι σπουδαστές να οργανωθούν καλύτερα και να αποκτήσουν αρχική γνώση του χειρισμού των ιστίων και επίσης του τρόπου αγκυροβολίας και άπαρσης της άγκυρας με τις μανέλες δεξιά και αριστερά της «μπόμπας».
Την επόμενη ημέρα το πλοίο αναχώρησε για τον Πειραιά και αγκυροβόλησε στο Νέο Φάληρο όπου το πλήρωμα και οι σπουδαστές προετοίμασαν το πλοίο κατάλληλα ενώ ο Διοικητής Καζάκος βγήκε έξω για να επιστρέψει αργότερα με άκατο του λιμεναρχείου συνοδεύοντας τον Λιμενάρχη Πειραιά Κύριον Γρηγοράκη, Αξιωματικούς του Ναυτικού και δημοσιογράφους. Ο δε Λιμενάρχης, προσφωνώντας τους μαθητές, τους ευχήθηκε καλό ταξίδι και καλή σταδιοδρομία με την προτροπή και ευχή σαν Πλοίαρχοι του Ε.Ν. να τιμήσουν την Ελλάδα και την Ύδρα ! Την επόμενη ημέρα οι εφημερίδες είχαν εκτενείς ανταποκρίσεις από το Νέο Φάληρο ενώ η μεγάλης κυκλοφορίας και εγκυρότητας «Ακρόπολις» αναφερόταν στο θέμα με πρωτοσέλιδο !
Πρώτος προορισμός κατά το πρόγραμμα που είχε ήδη εκπονηθεί, ήταν η Χαλκίδα. Εν τω μεταξύ όλα «έβαιναν καλώς» και το ταξίδι παρουσίασε όλες τις διακυμάνσεις, από φρέσκο μελτέμι έως τέλεια άπνοια και μπουνάτσα μέσα στον Ευβοϊκό Κόλπο όπου κατά την ακινησία του σκάφους λόγω πλήρους άπνοιας, επιστρατεύτηκε η μικρή λέμβος σαν ρυμουλκό (!) με εκ περιτροπής κωπηλάτες τους σπουδαστές οι οποίοι κωπηλατούσαν ρυμουλκώντας το πλοίο υπό αφόρητη ζέστη ! Στις υπόλοιπες ώρες όταν ο καιρός προσφερόταν, ένας αρκετά μεγάλος μαυροπίνακας που είχε κατασκευασθεί ειδικά για το ταξίδι μεταφερόταν στο κατάστρωμα όπου ο ακούραστος Διοικητής Καζάκος έκανε εντατικά μαθήματα ακτοπλοΐας σε πραγματικές συνθήκες, όπως και κοσμογραφίας και ναυτικής τέχνης.
Ένας εκ των προορισμών ήταν το λιμάνι του Βόλου από όπου ο Καζάκος έστειλε ευχαριστήρια κάρτα στονα Καπετάν Ευάγγελο με ημερομηνία 13 Ιουλίου 1929 με επικεφαλίδα “Το εκπαιδευτικό πλοίο” όπου επισημαίνει ότι όπου προσέγγισαν έκαναν πάρα πολύ καλήν εντύπωση και όλοι εκφράζονατι ευμενέστατα δια τον διοικητή αυτού, ότι ο αδελφός του είναι πρώτης τάξεως και άριστος χειριστής και ότι ο ίδιος είναι κατενθουσιασμένος”
Δεν είναι απόλυτα γνωστά στον γράφοντα τα μέρη που επισκέφτηκε το πλοίο εκτός από τη Χαλκίδα και τον Βόλο, ούτε και η ακριβής ημερομηνία επιστροφής του εκπαιδευτικού στην Ύδρα η οποία πιθανολογείται περί τα μέσα Αυγούστου. Όμως, κατά τις προφορικές οικογενειακές αφηγήσεις, η υποδοχή που του επιφυλάχθηκε κατά την επιστροφή, ήταν εξαιρετικά ενθουσιώδης όσο και συγκινητική !
Η κειμηλιακή συλλογή της οικογένειας του γράφοντος, συμπεριλαμβάνει τον ιστορικό «Blueback» χάρτη του πλοίου, EASTERN PORTION OF THE MEDITERRANEAN SEA, PUBLISHED BY IMRAY, LAURIE, NORIE & WILSON LTD., LONDON, καθώς και τον διπαράλληλο και το «κουμπάσο», τα οποία απετέλεσαν βασικά αντικείμενα εκπαίδευσης των σπουδαστών σε πραγματικές συνθήκες πορείας, αναγνώρισης, διοπτεύσεων και άλλων παρατηρήσεων.
Και ιδού τώρα κατά αλφαβητική σειρά τα ονόματα των αειμνήστων σπουδαστών που επέβαιναν στο πλοίο κατά το ταξίδι :
- Βανός Παντελής
- Δαρδανός Δημήτριος
- Δασκαλόπουλος Γεώργιος
- Ζωγκός Ευάγγελος
- Θεοδωρίδης Κωνσταντίνος
- Θεοδωρίκας Θεοχάρης
- Καλκούνης Ελευθέριος
- Καλογιάννης Γεώργιος
- Κυριαζόπουλος Σπύρος
- Κωστόπουλος Παναγιώτης
- Λουκάς Ανάργυρος
- Μπαλάσκας Αθανάσιος
- Μπίκος Ελευθέριος
- Μπρούσκος Πολύδωρος
- Πανούτσος Ανδριανός
- Παρίσης Λουκάς
- Παριανός Φραγκίσκος
- Πάυλου Πέτρος
- Ρούσης Ιωάννης
- Σακελλαρίου Μιχαήλ
- Σοφατζής Σταυρός
- Τσιτσινάκης Σταμάτιος
Τέλος, για λόγους ιστορικούς και μόνο, θα σημειωθεί ότι κατά την αποφοίτηση, ο Υδραίος Ανδριανός Πανούτσος έλαβε το δίπλωμα υπ.’ αριθμόν 1 και επίσης το γεγονός ότι η Σχολή της Ύδρας μέχρι τη 10ετία του ‘50 και την ίδρυση και άλλων Σχολών, απετέλεσε τον μοναδικό “αιμοδότη” της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Έως τότε αποφοίτησαν από αυτήν κοντά στα 1000 άριστα εκπαιδευμένα νέα στελέχη τα οποία διέπρεψαν σαν Καπετάνιοι και ταξίδεψαν τα Ελληνικά πλοία ανά τους ωκεανούς και σε όλα τα μεγάλα έως τα πιο απίθανα λιμάνια του κόσμου. Αρκετοί δε από τις πρώτες τάξεις αποφοίτων, θυσίασαν ηρωΐκά τη ζωή τους στη διάρκεια του Β’ ΠΠ υπηρετώντας στα πλοία που μετέφεραν αγαθά, πολεμικό υλικό και προπαντός ελπίδα στους συμμάχους κατά τον αγώνα τους για την ελευθερία.
Ο γράφων έχοντας την εμπειρία του εκπαιδευτικού ταξιδιού του μετά από 36 χρόνια από τότε, το καλοκαίρι του 1965 με το καταπληκτικό τριίστιο ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης», μπορεί να αναλογιστεί την τύχη και ευλογία των σπουδαστών να εκπαιδεύονται σε ένα τέτοιο σκάφος, υπό τέτοιες συνθήκες και από έναν «δάσκαλο» σαν τον Καζάκο του οποίου ας μου επιτραπεί να τονίσω ότι η προσφορά του στην Ελληνική Ναυτιλία ίσως δεν έχει (εκ)τιμηθεί όσο θα έπρεπε …
Πηγές :
-Ύδρα, 1828-2024 Τρεις αιώνες Ναυτικής Ιστορίας, του ιδίου του γράφοντος,
ISBN 978-618-00-5314-2, Β’ έκδοση εμπλουτισμένη, 2024
-Οικογενειακή προφορική παράδοση της οικογένειας του γράφοντος
-Παλαιά μηνιαία εφημερίδα ΥΔΡΑΪΚΑ ΝΕΑ, , Αρ. Φυλλ. 104, 105,106,107, Δεκ.
1976 – Μάρτιος 1977
-Φωτογραφικό υλικό από την προσωπική συλλογή του γράφοντος
