Γράφει ο Ηρακλής Καλογεράκης
Χωροτεχνικός Σχεδιασμός
Στο έδαφος κάθε κράτους, στη ξηρά, υπάρχουν νόμοι και διατάξεις για τον εξορθολογισμό των χρήσεων της γης, που προσδιορίζουν επακριβώς που είναι οι δασικές περιοχές, που είναι τα μέρη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κατοικία, για τουρισμό, για αγροτική χρήση και για εμπορικές, θρησκευτικές ή δραστηριότητες αναψυχής.
Για κάθε οικοδομική δραστηριότητα σε μια χερσαία περιοχή, υφίστανται τα τοπογραφικά διαγράμματα, στα οποία αποτυπώνονται τα οικόπεδα και τα κτήρια που υπάρχουν στη περιοχή.
Επίσης, στα διαγράμματα αυτά προσδιορίζεται με ακρίβεια η θέση του οικοπέδου, οι γεωγραφικές συντεταγμένες του, το μήκος των πλευρών του, το εμβαδό του και επίσης αναγράφεται το αν δομείται και το πόσα μέτρα χτίζει.
Τέλος για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων σε κάθε μέρος και περιοχή, υπάρχει το «Εθνικό Κτηματολόγιο» στο οποίο έχουν καταγραφεί και αποτυπωθεί σε χάρτες, για όλη την χώρα, όλες οι «ακίνητες» ιδιοκτησίες, κρατικές ή ιδιωτικές και στη καταγραφή αυτή, φαίνεται καθαρά το είδος, η θέση, τα όρια και το μέγεθος της.
Όπως λοιπόν συμβαίνει στις χερσαίες περιοχές κάθε κράτους, στις οποίες το κράτος έχει δικαιοδοσία δηλ. πλήρη κυριαρχία, έτσι και στη θάλασσα, πρέπει να μπει μια τάξη ώστε να ξέρουμε τις περιοχές στις οποίες που το κράτος έχει κυριαρχία, κυριαρχικά δικαιώματα και επίσης να ξέρουμε τι δραστηριότητες μπορούν να γίνουν σε κάθε περιοχή.
Όλα αυτά, αποτυπώνονται στους χάρτες του «Θαλάσσιου Χωροτεχνικού Σχεδιασμού.
Το Διεθνές Δίκαιο
Για να κατανοήσουμε αυτό τον «Θαλάσσιο Χωροτεχνικό Σχεδιασμό», είναι απαραίτητο να αναφερθούμε σε μερικές έννοιες της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, που προσδιορίζουν τις ονομαζόμενες «Θαλάσσιες Ζώνες».
Για τη διασφάλιση λοιπόν των κρατικών δικαιωμάτων, έχει τεθεί σε ισχύ από το 1994 (από τότε που το 60ο κράτος, η Γουιάνα, την επικύρωσε) η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ.
Η Σύμβαση αυτή προέκυψε από την 3η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III), η οποία έγινε στο Μοντέγκο Μπαίυ μεταξύ του 1973 και 1982 και η σύμβαση αυτή, αντικατέστησε τις 4 επιμέρους συνθήκες της Σύμβασης του 1958, για την Ανοικτή Θάλασσα.
Όπως λοιπόν συμβαίνει στις χερσαίες περιοχές κάθε κράτους, στις οποίες το κράτος έχει δικαιοδοσία δηλ. πλήρη κυριαρχία, έτσι και στη θάλασσα, πρέπει να μπει μια τάξη ώστε να ξέρουμε τις περιοχές στις οποίες που το κράτος έχει κυριαρχία, κυριαρχικά δικαιώματα και επίσης να ξέρουμε τι δραστηριότητες μπορούν να γίνουν σε κάθε περιοχή.
Όλα αυτά, αποτυπώνονται στους χάρτες του «Θαλάσσιου Χωροτεχνικού Σχεδιασμού.
Το Διεθνές Δίκαιο
Για να κατανοήσουμε αυτό τον «Θαλάσσιο Χωροτεχνικό Σχεδιασμό», είναι απαραίτητο να αναφερθούμε σε μερικές έννοιες της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, που προσδιορίζουν τις ονομαζόμενες «Θαλάσσιες Ζώνες».
Για τη διασφάλιση λοιπόν των κρατικών δικαιωμάτων, έχει τεθεί σε ισχύ από το 1994 (από τότε που το 60ο κράτος, η Γουιάνα, την επικύρωσε) η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ.
Η Σύμβαση αυτή προέκυψε από την 3η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III), η οποία έγινε στο Μοντέγκο Μπαίυ μεταξύ του 1973 και 1982 και η σύμβαση αυτή, αντικατέστησε τις 4 επιμέρους συνθήκες της Σύμβασης του 1958, για την Ανοικτή Θάλασσα.
Μέχρι σήμερα τη σύμβαση αυτή την έχουν υπογράψει 172 μέρη (168 κράτη μέλη του ΟΗΕ, 1 κράτος παρατηρητής στον ΟΗΕ (Παλαιστίνη), η Ευρωπαϊκή Ένωση και 2 συνδεδεμένες χώρες (οι Νήσοι Κούκ και οι νήσοι Νιούε) ενώ την έχουν επικυρώσει 168 κράτη.
Δεν την έχουν υπογράψει οι ΗΠΑ, Τουρκία, Ινδονησία, Βόρεια Κορέα, 3 κράτη στην Αφρική (Δυτική Σαχάρα-Σουδάν-Ερυθραία ), 2 στην Αμερική (Βενεζουέλα, Περού) και το Καζακσταν με Τουρκμενιστάν στη Κασπία, όπου όμως υπάρχει από το 2018, ειδική σύμβαση για το καθεστώς.
Θαλάσσιες Ζώνες
Χωρική Θάλασσα (Χ.Θ.) ή Χωρικά Ύδατα
Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας ορίζει ότι, κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει τη Χωρική του θάλασσα (Χ.Θ.) μέχρι ενός ορίου που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, μετρούμενου από την ακτογραμμή ή τη γραμμή βάσης, που αυτό καθορίζει, σύμφωνα με τις πρόνοιες της Σύμβασης αυτής.
Σήμερα, από τα αναγνωρισμένα στον ΟΗΕ κράτη, μόνο η Ιορδανία διατηρεί χωρική θάλασσα 3 ν.μ. καθώς και ορισμένα νησιά ή περιοχές, που έχουν θεσπίσει εύρος 3 νμ. λόγω τοπικών συνθηκών ή συμφωνιών (Θάλασσα των Κοραλλιών στην Αυστραλία, Σιγκαπούρη, Γροιλανδία (Greenland), Γιβραλτάρ, περιοχή του Σαρστον Ρίβερ στην Μπελίζ, στενό της Ιαπωνίας Κορέας και τα 4 διεθνή στενά στην Ιαπωνία (Λα Περουζ, Τσούγκαρου, Οσούμι και Τσουσίμα).
Η Ελλάδα έχει καθορίσει τη Χ.Θ στα 6 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή, σύμφωνα με τον Νόμο 230/1936 και σε 10 νμ τον Εθνικό εναέριο χώρο σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 6/1931.
Όμως, το 2021 επέκτεινε με το νόμο 4767/2021 τη Χ.Θ. στο Ιόνιο Πέλαγος, στα 12 νμ. από τις γραμμές βάσης τις οποίες καθόρισε και προσδιόρισε με το Π.Δ 107/2020.
Επιπλέον, η Ελλάδα έχει διατυπώσει τις θαλάσσιες αξιώσεις της στον ΟΗΕ, υπογραμμίζοντας ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων πέραν των 6 νμ είναι αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της, που θα εξασκήσει όποτε και όταν η χώρα το αποφασίσει.
Η γειτονική μας Τουρκία έχει καθορίσει τη Χ.Θ. στα 6 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης στο Αιγαίο και στα 12 νμ στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο, σύμφωνα με νόμο από το 1982 (Ν. 2674/1982).
Χωρική θάλασσα των υπολοίπων κρατών
Χωρική Θάλασσα εύρους 12 νμ έχουν καθορίσει 146 χώρες.
Από τις χώρες αυτές, η Ιταλία και η Τυνησία παρόλο που έχουν καθορίσει Χ.Θ. 12 νμ από τις γραμμές βάσης, με ιδιαίτερη μεταξύ τους συμφωνία από το 1971, καθόρισαν πως τα νησιά Παντελλερία, Λινόζα, Λαμπεδούσα και Λαμπιόνε έχουν Χ.Θ. 13 νμ, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης και της ανάγκης διασφάλισης ίσης μεταχείρισης των δύο χωρών.
Το ίδιο συμβαίνει και στην Ινδία που, ενώ έχει καθορίσει με νόμο (Ν. 80/1976), Χ.Θ. 12 νμ από τις γραμμές βάσης, υπάρχουν οι περιοχές των Ανταμάν και Νικομπάρ, Λακσαδιβ και Σρι Λάνκα, για τις οποίες για γεωγραφικούς και στρατηγικούς λόγους, έχει καθορίσει Χ.Θ 13 νμ
Επίσης 4 χώρες της Κασπίας Θάλασσας (Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν) έχουν καθορίσει Χ.Θ. 15νμ λόγω του ότι από το 2018 υπάρχει εκεί ειδική σύμβαση για το καθεστώς.
Τέλος η Τόγκο στη Δυτική Αφρική, έχει καθορίσει 30 νμ Χ.Θ., ενώ το Μπενίν στη Δυτική με τη Σομαλία στην Ανατολική Αφρική, το Περού και το Ελ Σαλβαδόρ στη Κεντρική Αμερική, έχουν καθορίσει τη Χωρική τους Θάλασσα στα 200νμ, αν και αυτές οι αξιώσεις δεν αναγνωρίζονται από άλλες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς.
Ανακεφαλαιώνοντας:
Χ.Θ. 3 νμ έχει μόνο ένα κράτος στον κόσμο (Ιορδανία) και δέκα περιοχές ή νησιά.
Χ.Θ. 30 νμ ένα κράτος (Τόγκο) και
Χ.Θ. 200 νμ τέσσερα κράτη (Μπενίν, Σομαλία, Περού Ελ Σαλβαδόρ) που αυτό είναι κατά παράβαση της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Όλα τα υπόλοιπα κράτη του κόσμου έχουν Χ.Θ. 12 νμ, πού είναι το ανώτερο όριο που προβλέπει η συνθήκη, με αποκλίσεις από
α. την Ελλάδα και Τουρκία στο Αιγαίο που έχουν 6νμ,
β. την Ιταλία και Τυνησία που έχουν συμφωνήσει να έχουν ΧΘ 13 νμ σε 4 νησιά λόγω της γεωγραφικής τους θέσης και της ίσης μεταχείρισης των δύο χωρών και
γ. την Ινδία που έχει καθορίσει ΧΘ 13 νμ σε δύο περιοχές της για γεωγραφικούς και στρατηγικούς λόγους.
Στη Χωρική του Θάλασσα, το παράκτιο κράτος, ασκεί πλήρη κυριαρχία, όπως ακριβώς και στο έδαφος του.
Στα πλοία δίδεται σύμφωνα με τη σύμβαση, το δικαίωμα της «αβλαβούς διέλευσης» μέσω οποιωνδήποτε χωρικών υδάτων και ως «αβλαβής διέλευση» ορίζεται η διέλευση μέσα από αυτά, με ταχύ και συνεχή τρόπο, που δεν είναι «επιβλαβής για την ειρήνη, την καλή τάξη ή την ασφάλεια» του παράκτιου κράτους.
Το ψάρεμα, η ρύπανση, η έρευνα στο βυθό ή στη θάλασσα, ή εκτέλεση πυρών ή η κατασκοπεία δεν είναι «αβλαβείς» ενέργειες και θα πρέπει να υπάρχει συγκατάθεση του παράκτιου κράτους για την όποια δραστηριότητα εκεί.
Ειδικότερα για τα υποβρύχια ή άλλα υποθαλάσσια οχήματα, αυτά πρέπει να πλέουν στην επιφάνεια και να δείχνουν τη σημαία τους.
Η Συνορεύουσα Ζώνη
Πέρα από το όριο των 12 ναυτικών μιλίων, υπάρχουν άλλα 12 ναυτικά μίλια, δηλ συνολικά 24 νμ από τη γραμμή βάσης, που αποτελούν τη Συνορεύουσα Ζώνη, στην οποία το κράτος μπορεί να συνεχίσει να επιβάλλει την ισχύ νόμων του, σχετικά με τελωνειακές, φορολογικές, μεταναστευτικές ή υγειονομικές παραβάσεις, που διαπράχθηκαν στο έδαφός του ή στα χωρικά του ύδατα.
Η Υφαλοκρηπίδα
Σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, η υφαλοκρηπίδα ενός παράκτιου κράτους περιλαμβάνει το βυθό και το υπέδαφος των θαλάσσιων περιοχών, που εκτείνονται πέρα από τα χωρικά ύδατα του και σε όλη τη φυσική επέκταση της επικράτειάς του, μέχρι το εξωτερικό άκρο του ηπειρωτικού περιθωρίου, δηλαδή μέχρι την περιοχή που η κλίση του βυθού γίνεται απότομη, ή μέχρι μια απόσταση των 200 ν.μ. από τη γραμμή βάσης, στην περίπτωση όπου το εξωτερικό άκρο της ηπείρου δεν φτάνει σε αυτή την απόσταση.
Τα κράτη έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα τους για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους (π.χ. πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα).
Σύμφωνα με το άρθρο 77 της UNCLOS τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν ipso facto και ab initio – δηλαδή αυτοδικαίως και εξ αρχής, χωρίς να απαιτείται κάποια διακήρυξη. Παρόλα αυτά η άσκησή τους σε περιοχές που τα όρια επικαλύπτονται από την υφαλοκρηπίδα άλλου γειτονικού ή έναντι κείμενου κράτους, τότε θα πρέπει να υπάρξει κάποια συμφωνία με το κράτος αυτό, διαφορετικά θα υπάρχουν διενέξεις και ίσως συγκρούσεις.
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)
Η «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» (ΑΟΖ) είναι μια περιοχή μετά την Χωρική Θάλασσα, που δεν μπορεί να εκτείνεται πέραν των 200 ν.μ. από τη γραμμή βάσης από την οποία ξεκινά η μέτρηση της Χωρικής Θάλασσας. Η ζώνη αυτή, προσδιορίστηκε για να σταματήσουν οι ολοένα πιο έντονες συγκρούσεις των κρατών για τα αλιευτικά τους δικαιώματα, αλλά και για τη δυνατότητα εξόρυξης του πετρελαίου.
Στη περιοχή αυτή, το παράκτιο κράτος έχει τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης όλων των φυσικών πόρων, δηλ. «κυριαρχικά Δικαιώματα» και αρμοδιότητες τα οποία απονέμει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας με το άρθρο 56. Έχει δηλ. «κυριαρχικά δικαιώματα» για σκοπούς εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, διατήρησης και διαχείρισης των φυσικών πόρων (έμβιων και μη), των υδάτων που γειτνιάζουν με τον βυθό και του βυθού με το υπέδαφος του. Με λίγα λόγια για κάθε δραστηριότητα που έχει σκοπό την εξερεύνηση και την οικονομική εκμετάλλευση της περιοχής, όπως είναι π.χ. η παραγωγή ενέργειας που προέρχεται από τα υδάτινα ρεύματα και τους ανέμους.
Για να ασκηθούν όμως τα κυριαρχικά αυτά δικαιώματα από ένα κράτος, είναι απαραίτητο πρώτον το κράτος να δηλώσει ότι ανακηρύσσει ΑΟΖ αναφέροντας τα όρια της και μετά να την οριοθετήσει με τα όμορα ή με παρακείμενες ακτές κράτη. Βεβαίως όλα αυτά για να έχουν ισχύ, πρέπει να κατατεθούν στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ (Διεύθυνση Θαλασσίων Υποθέσεων και Δικαίου Θάλασσας του ΟΗΕ-UN/DOALOS).
Στη ζώνη αυτή (ΑΟΖ) τα σκάφη των ξένων κρατών έχουν την ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπερπτήσεων πάνω από την ΑΟΖ, όπως και της τοποθέτησης υποθαλάσσιων αγωγών και καλωδίων.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός στα πλαίσια της ΕΕ
Το 2014 η ΕΕ, που έχει επικυρώσει από το 1998 τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, εξέδωσε την Ευρωπαϊκή οδηγία (2014/89/ΕΕ) με την οποία ζήτησε από τα κράτη μέλη να εκπονήσουν και να υποβάλλουν τον θαλάσσιο χωροταξικό τους σχεδιασμό, που θα επικεντρώνεται σε τέσσερις άξονες, το περιβάλλον, την αλιεία, τις θαλάσσιες μεταφορές και την ενέργεια.
Στη περιοχή αυτή, το παράκτιο κράτος έχει τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης όλων των φυσικών πόρων, δηλ. «κυριαρχικά Δικαιώματα» και αρμοδιότητες τα οποία απονέμει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας με το άρθρο 56. Έχει δηλ. «κυριαρχικά δικαιώματα» για σκοπούς εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, διατήρησης και διαχείρισης των φυσικών πόρων (έμβιων και μη), των υδάτων που γειτνιάζουν με τον βυθό και του βυθού με το υπέδαφος του. Με λίγα λόγια για κάθε δραστηριότητα που έχει σκοπό την εξερεύνηση και την οικονομική εκμετάλλευση της περιοχής, όπως είναι π.χ. η παραγωγή ενέργειας που προέρχεται από τα υδάτινα ρεύματα και τους ανέμους.
Για να ασκηθούν όμως τα κυριαρχικά αυτά δικαιώματα από ένα κράτος, είναι απαραίτητο πρώτον το κράτος να δηλώσει ότι ανακηρύσσει ΑΟΖ αναφέροντας τα όρια της και μετά να την οριοθετήσει με τα όμορα ή με παρακείμενες ακτές κράτη. Βεβαίως όλα αυτά για να έχουν ισχύ, πρέπει να κατατεθούν στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ (Διεύθυνση Θαλασσίων Υποθέσεων και Δικαίου Θάλασσας του ΟΗΕ-UN/DOALOS).
Στη ζώνη αυτή (ΑΟΖ) τα σκάφη των ξένων κρατών έχουν την ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπερπτήσεων πάνω από την ΑΟΖ, όπως και της τοποθέτησης υποθαλάσσιων αγωγών και καλωδίων.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός στα πλαίσια της ΕΕ
Το 2014 η ΕΕ, που έχει επικυρώσει από το 1998 τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, εξέδωσε την Ευρωπαϊκή οδηγία (2014/89/ΕΕ) με την οποία ζήτησε από τα κράτη μέλη να εκπονήσουν και να υποβάλλουν τον θαλάσσιο χωροταξικό τους σχεδιασμό, που θα επικεντρώνεται σε τέσσερις άξονες, το περιβάλλον, την αλιεία, τις θαλάσσιες μεταφορές και την ενέργεια.
Σκοπός της σχεδίασης αυτής είναι η οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να επιτυγχάνονται διάφοροι οικολογικοί, οικονομικοί, επιστημονικοί και κοινωνικοί στόχοι όπως π.χ. η ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, η ορθολογική χρήση των θαλάσσιων πόρων, η προστασία και η διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Ότι λοιπόν έχει να κάνει με ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη θάλασσα όπως π.χ. παραγωγή ενέργειας, θαλάσσιες μεταφορές, μεταφορές ενέργειας (καλώδια), αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, τουρισμός, εξόρυξη πρώτων υλών κ.α. καταγράφονται και κατά κάποιο τρόπο διασφαλίζονται.
Η οδηγία αυτή, έθεσε τα νομικά θεμέλια ενός θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και συνεργασίας των κρατών µε τους παράκτιους γείτονές αυτών. Σύμφωνα δε με την οδηγία αυτή, τα κράτη μέλη είχαν την υποχρέωση να εκπονήσουν ένα Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), κάτι σαν το κτηματολόγιο, και να ορίσουν τις αρμόδιες αρχές που θα υλοποιούσαν τους στόχους που η οδηγία έθετε, μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου 2016.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο .
Τον Νοέμβριο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (γνωστή και ως Κομισιόν) αποφάσισε να παραπέμψει τη Βουλγαρία, τη Φινλανδία και την Ελλάδα στο Δικαστήριο της ΕΕ επειδή δεν είχαν συμμορφωθεί ως προβλεπόταν, ή συμμορφώθηκαν μερικώς, με τα μέτρα της Ευρωπαϊκής οδηγίας.
Η Βουλγαρία και η Ελλάδα δεν ενημέρωσαν την Επιτροπή, γιατί δεν θέσπισαν κανένα μέτρο, ούτε και ψήφισαν κάποιο σχετικό νόμο για την εφαρμογή της οδηγίας, ενώ η Φινλανδία, είχε λάβει μέτρα. Όμως τα μέτρα αυτά αφορούσαν μόνο την ηπειρωτική Φινλανδία και όχι για την επαρχία Αλάντ, η οποία περιλαμβανόταν επίσης στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας.
Στις 7/12/2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέπεμψε τα 3 αυτά κράτη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και ζήτησε να τους επιβληθούν χρηματικές κυρώσεις και συγκεκριμένα ημερήσια χρηματική ποινή ύψους 14.089,6 ευρώ ημερησίως για τη Βουλγαρία, 7.739,76 ευρώ ημερησίως για τη Φινλανδία και 31.416 ευρώ ημερησίως για την Ελλάδα από την ημέρα της απόφασης, έως ότου οι χώρες εναρμονιστούν με τις οδηγίες και ενσωματώσουν τις πρόνοιες της οδηγίας στο εθνικό τους δίκαιο.
Τα κράτη αυτά έλαβαν προθεσμία να προσαρμόσουν ανάλογα την εθνική τους νομοθεσία και να θέσουν σε ισχύ τους απαιτούμενους νόμους για πλήρη συμμόρφωση, μέχρι την 31 Μαρτίου 2021.
Η Φινλανδία, τον Δεκέμβριο του 2020, εκπόνησε σχέδιο που κάλυπτε όλα τα εθνικά χωρικά ύδατα και την Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη (ΑΟΖ) και έτσι δεν αντιμετώπισε ούτε νομικές κυρώσεις, ούτε επιβολή χρηματικού προστίμου για την καθυστερημένη υποβολή του Θαλάσσιου Χωροτεχνικού της Σχεδιασμού (MSP).
Η χώρα μας, όπως και η Βουλγαρία, παρά του ότι έλαβε μια προειδοποιητική επιστολή τον Δεκέμβριο του 2021, παρά του ότι λόγω του κορονοϊού έλαβε παράταση και παρά του ότι έχει μεγαλύτερο συμφέρον από κάθε άλλη χώρα, λόγω της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της τοποθέτησης υποβρύχιων καλωδίων, δεν συμμορφώθηκε και δεν ολοκλήρωσε τις απαιτούμενες ενέργειες.
Έτσι, η επιτροπή της ΕΕ τον Απρίλιο του 2023 υπέβαλε μια αιτιολογημένη έκθεση με την οποία ζητούσε να παραπεμφτούν στο Δικαστήριο οι δυο χώρες που δεν συμμορφώθηκαν.
Εν τω μεταξύ η Βουλγαρία ,κατάφερε να υποβάλει στις 31 Αυγούστου 2023, το θαλάσσιο χωροταξικό της σχέδιο και έτσι η υπόθεση της, τέθηκε στο αρχείο.
Η χώρα μας όμως, επειδή δεν εκπόνησε, ούτε και κοινοποίησε στην ΕΕ τα θαλάσσια χωροταξικά της σχέδια, παραπέμφθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2023, από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Φεβρουάριο του 2025 καταδικάστηκε για μη συμμόρφωση με την οδηγία για την εκπόνηση του Θαλάσσιου Χωροτεχνικού Σχεδιασμού.
Η Κύπρος παρά τα προβλήματα με την Τουρκία και το ψευδοκράτος στο βόρειο μέρος του νησιού, ολοκλήρωσε και υπέβαλε τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της το Δεκέμβριο του 2023, αποτυπώνοντας στους επισυναπτόμενους χάρτες, τις θαλάσσιες ζώνες και κυρίως τη Κυπριακή ΑΟΖ όπως αυτή είχε οριοθετηθεί στις Συμφωνίες με την Αίγυπτο και το Ισραήλ και φυσικά εμφανίζεται και η ΑΟΖ του βόρειου μέρους του νησιού που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Τουρκία ως ήταν φυσικό αντέδρασε και διαμαρτυρήθηκε στον ΟΗΕ γι’ αυτό, αλλά μέχρις εκεί.
Ο Ελληνικός Θαλάσσιος Χωροτεχνικός Σχεδιασμός
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, ειδικά για την Ελλάδα, δεν είναι μια απλή τεχνική διαδικασία, αλλά έχει πολλές παραμέτρους που την επηρεάζουν, αφού θα πρέπει να καταγραφούν όλες οι θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας και φυσικά όλα τα νησιά, τα νησίδια και οι βράχοι.
Η χώρα μας, σύμφωνα με την αποτύπωση της Υδρογραφικής Υπηρεσίας, έχει 29.472 νησιά, 1.354 κόλπους και όρμους και 161 στενά και διαύλους.
Ο χάρτης με τον Ελληνικό Χωροταξικό Σχεδιασμό
Στις 16 Απριλίου του 2025, η χώρα μας προκειμένου να μην της καταλογιστεί το πρόστιμο και για να μην επιβαρυνθεί με υπέρογκα ποσά, αλλά κυρίως για να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της ΕΕ, υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα χάρτη με τον Ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο.
Η χάραξη του χάρτη βασίστηκε στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας που είναι σε ισχύ από 1994 με 172 συμβαλλόμενα μέρη, στο νόμο Μανιάτη Ν. 4001 του 2011 και στις συμφωνίες περί Θαλασσίων Ζωνών (ΑΟΖ) που η χώρα μας έχει υπογράψει με την Ιταλία το 1977 και με την Αίγυπτο το 2020.
Να υπενθυμίσουμε πως ο νόμος 4001 του 2011 (νόμος Μανιάτη) αναφέρει ότι: «Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ (εφ’ ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή».
Επίσης για τη σχεδίαση του χάρτη λήφθηκαν υπόψη το Ελληνοτουρκικό πρωτόκολλο του 1926, η Ιταλοτουρκική συμφωνία και το πρωτόκολλο του 1932, η υφιστάμενη εθνική νομοθεσία (Ν. 230/1936) και επίσης γίνεται ρητή αναφορά στο ότι «η επέκταση του εύρους της Χωρικής Θάλασσας μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια είναι αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας μας που απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, που είναι πλέον Εθιμικό Διεθνές Δίκαιο.
Είναι, όπως συνεχώς και με κάθε ευκαιρία, η χώρα μας δηλώνει ένα δικαίωμα, για την άσκηση του οποίου επιφυλάσσεται «όταν και όποτε» το κρίνει εθνικά συμφέρον, να το ασκήσει.
Στις περιοχές που υπάρχει συμφωνία με τα γειτονικά κράτη, αποτυπώνεται το εξωτερικό όριο της ΑΟΖ, ενώ σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές».
Είναι γεγονός ότι, για «πρώτη φορά» ανακοινώνεται χάρτης που αποτυπώνει τις θαλάσσιες ζώνες στις Ελληνικές θάλασσες και που αυτές φαίνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε.
Ο χάρτης περιλαμβάνει τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ με Ιταλία και Αίγυπτο και τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας» (εμφανίζοντας τα νησιά να έχουν πλήρη επήρεια στις θαλάσσιες ζώνες, όπως δηλαδή και στην ηπειρωτική χώρα).
Στο χάρτη προσδιορίζονται 4 χωρικές ενότητες, για τις οποίες καταγράφεται και κατά κάποιο τρόπο διασφαλίζεται, ότι έχει να κάνει με ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη θάλασσα όπως π.χ. λιμενικές εγκαταστάσεις, οδοί θαλασσίων μεταφορών, ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, προστατευόμενες περιοχές (θαλάσσια πάρκα κλπ), παραγωγή ενέργειας (ΑΠΕ και συμβατικές πηγές), μεταφορές ενέργειας με υποβρύχιους αγωγούς και καλώδια, περιοχές αλιείας και υδατοκαλλιεργειών, τουριστικές περιοχές, περιοχές έρευνας – εξόρυξης και εκμετάλλευσης πρώτων υλών και υδρογονανθράκων κ.α.
Ο χάρτης αυτός, που μερικοί ακαδημαϊκοί, αναλυτές και δημοσιογράφοι, τον θεώρησαν ελλιπή, άλλοι τον χαρακτήρισαν «ανάπηρο» και άλλοι τον απαξίωσαν εντελώς, έδωσε την ευκαιρία σε κυβερνητικά στελέχη να πανηγυρίζουν και να αναφέρονται σε «ιστορικής σημασίας στρατηγική κίνηση» επειδή για την χάραξη του εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδας ελήφθησαν υπόψη τα νησιά του Καστελόριζου και πιο συγκεκριμένα της Στρογγύλης. Όμως αυτό δεν έχει τόση σημασία. Θα ήταν υψίστης σημασίας, αν στο χάρτη αναφερόταν κάπου πως τα όρια της ΑΟΖ συμπίπτουν με αυτά της υφαλοκρηπίδας. Η αξία του τότε θα ήταν εμφανής, γιατί θα αποδυνάμωνε τη πάγια και ενάντια στους κανόνες της σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας, θέση της Τουρκίας, που με αυθάδεια πρεσβεύει πως τα νησιά δεν δικαιούνται να έχουν υφαλοκρηπίδα και πως αυτά κάθονται πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας.
Προσωπικά θα πανηγύριζα αν αντί «υφαλοκρηπίδα» να αναφερόταν στους χάρτες ότι πρόκειται για «ΑΟΖ» ή έστω πως τα όρια αυτά ταυτίζονται.
Βέβαια «κυβερνητικές πηγές» επισήμαναν πως ο χάρτης «αποτυπώνει τον ελληνικό Θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ!» και πως η ανακοίνωση του τώρα, έγινε για να κλείσουν εκκρεμότητες του παρελθόντος.
Συνεπώς το να πιστεύουν μερικοί, πως με την χάρτη αυτό ανακηρύξαμε ή και οριοθετήσαμε την πολυπόθητη ΑΟΖ, δεν είναι αληθές. Αληθές όμως είναι, πως αρκετοί, ανάλογα με την κομματική τους ταυτότητα, έχουν εν μέρη δίκιο. Εξαρτάται αν βλέπουν το χάρτη όπως «το ποτήρι» το οποίο οι μεν αισιόδοξοι το βλέπουν μισογεμάτο, οι δε απαισιόδοξοι το βλέπουν μισοάδειο.
Εν κατακλείδι, ο χάρτης αυτός δείχνει τις περιοχές για τις οποίες το κράτος προσδιορίζει τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν, προκειμένου να επιτευχθούν οικονομικοί, οικολογικοί και κοινωνικοί στόχοι.
Στον χάρτη αυτό, στη ΧΕ 1, 2 και 3, φαίνεται το εξωτερικό όριο της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας όπως την προβλέπει η Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας και όπως την θέλουμε, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών για την οποία προβλέπονται συγκεκριμένες διαδικασίες. Αν τουλάχιστο λέγαμε πως ανακηρύξαμε την ΑΟΖ, αυτό θα ήταν σαφώς πολύ καλύτερο, αφού έτσι προβλέπεται. Πρώτα πρέπει να ανακηρυχτεί και μετά να οριοθετηθεί. Για το θέμα δε αυτό, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πως όπου η οριοθέτηση δεν έχει ολοκληρωθεί, αυτή θα γίνει σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη (Αλβανία, Λιβύη, Κύπρος, Τουρκία) , εν ευθέτω χρόνο. Ότι ακριβώς προβλέπει η Σύμβαση.
Το επόμενο βήμα
Στο χάρτη που κατατέθηκε, αναφέρονται μόνο τα εξωτερικά όρια του τμήματος της ΑΟΖ με την Ιταλία (ΧΕ 4) και την Αίγυπτο (ΧΕ 2 και 3) ενώ στις υπόλοιπες περιοχές αποτυπώνονται τα όρια της υφαλοκρηπίδας. Επ’ αυτού θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, συμπίπτουν.
Πριν όμως κάνουμε τη δήλωση αυτή, που είναι στην ουσία ανακήρυξη ΑΟΖ για τις Χωρικές ενότητες 1, 2 και 3, θα πρέπει να χαρακτηρίσουμε τους ιστορικούς κόλπους στις περιοχές αυτές, να κλείσουμε όλους τους κόλπους, και όρμους που έχουν άνοιγμα μέχρι 24 νμ και να χαράξουμε τις Ευθείες Γραμμές Βάσεως από τις οποίες θα αρχίζει η μέτρηση της χωρικής μας θάλασσας και συνεπώς και της ΑΟΖ.
Επειδή η εφαρμογή του ΘΧΣ, έχει ισχύ μόνο σε θαλάσσιες περιοχές στις οποίες το κράτος έχει δικαιοδοσία, δηλ. εκεί που ασκεί κυριαρχία ή έχει κυριαρχικά δικαιώματα, θα πρέπει να τις προσδιορίσουμε επακριβώς όπως προβλέπεται και απαραιτήτως να τις κοινοποιήσουμε στα αρμόδια όργανα (ΟΗΕ και ΕΕ).
Η περίπτωση της Κρήτης
Άμεσα πρέπει να συνεχιστεί στο Κρητικό πέλαγος (βόρειο και νότιο), η χάραξη των Γραμμών βάσεως και της επέκτασης της Αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, όπως έγινε στο Ιόνιο.
Στο Κρητικό Πέλαγος υπάρχουν πάνω από 165 νησιά, νησίδια και βράχοι, σε μερικά από τα οποία θα μπορούσαμε να ακουμπήσουμε τις γραμμές Βάσεως από την Κρήτη. Επίσης θα μπορούσαμε να κλείσουμε και τους 19 σπουδαιότερους κόλπους του νησιού γιατί απλά θα μας δώσουν κάποια αύξηση της περιοχής εθνικής κυριαρχίας (χωρική θάλασσα) αλλά και της περιοχής κυριαρχικών δικαιωμάτων (ΑΟΖ) αφού η αφετηρία μέτρησης της είναι οι Ευθείες Γραμμές Βάσεως.
Εξυπακούεται ότι για να διευκολύνουμε τη διεθνή ναυσιπλοΐα θα πρέπει σύμφωνα πάντα με τις προβλέψεις της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, να ορίσουμε τα Στενά Κάσου και Αντικυθήρων σαν Στενά Διεθνούς Ναυσιπλοΐας, αφού η απόσταση Αντικύθηρα-Γραμβούσα και Ελάσα Λασιθίου – Πλάτη Κάσου, είναι 16,06 και 23,72 ναυτικά μίλια αντίστοιχα και αλληλοκαλύπτονται.
Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και για το στενό Κυθήρων που έχει την πολλαπλάσια κίνηση από τα άλλα στενά.
Τέλος, αν θέλουμε να διασφαλίσουμε την αποτροπή μιας ενδεχόμενης οικολογικής καταστροφής από επικίνδυνες ενέργειες όπως π.χ. μεταγγίσεις καυσίμων, καθώς και για να αποτρέψουμε την πιθανή εκδήλωση παράνομων ενεργειών στις Ελληνικές θάλασσες και πελάγη, πρέπει όπως έκανε και η Λιβύη και σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κράτη του κόσμου, να καθορίσουμε τη “Συνορεύουσα Ζώνη” η οποία θα ξεκινά από τα εξωτερικά όρια της Χωρικής μας θάλασσας και θα έχει έκταση 12 ναυτικά μίλια.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά η χώρα μας επιβάλλεται άμεσα να κάνει τα εξής:
- Να συνεχίσει το κλείσιμο των σχετικών κόλπων και όρμων, προσδιορίζοντας και τους “ιστορικούς κόλπους” και επίσης να συνεχίσει τη χάραξη των “ευθειών γραμμών βάσεως” προς τον νότο, στο Κρητικό Πέλαγος δηλαδή, από εκεί που σταματήσαμε με το Προεδρικό Διάταγμα 107/2020 (ΦΕΚ 258/Α/27-12-2020).
- Να αυξηθεί στο Κρητικό πέλαγος το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, αναφέροντας πάλι την πάγια δήλωση μας πως μελλοντικά και σε χρόνο που θα αποφασίσουμε εμείς, θα γίνει το ίδιο και για τις υπόλοιπες Ελληνικές θάλασσες και πελάγη
- Να ανακοινώσουμε τα στενά Διεθνούς Ναυσιπλοΐας που εμείς θα προσδιορίσουμε.
- Να δηλώσουμε ότι ανακηρύσσουμε σε όλες τις υπόλοιπες Χωρικές Περιοχές, ΑΟΖ, τα εξωτερικά όρια της οποίας θα ταυτίζονται με αυτά της Υφαλοκρηπίδας και πως, όπου υπάρχει επαφή με ΑΟΖ άλλου κράτους, τα όρια της θα συμφωνηθούν με το κράτος αυτό, σε εύλογο χρονικό διάστημα.
- Να συνεχίσουμε τη χάραξη της ΑΟΖ με την Αλβανία, την οποία ενώ είχαμε έτοιμη το 2009, αυτή ναυάγησε από την Αλβανική πλευρά.
- Να συνεχίσουμε τις συζητήσεις για την χάραξη της ΑΟΖ με την Λιβύη, οι οποίες είχαν βαλτώσει λόγω Λιβυκής αδιαλλαξίας. Επέμεναν να ξεκινά η μέτρηση από τη Ευθεία Γραμμή Βάσεως που κατά παράβαση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, έκλεινε τον κόλπο της Σύρτης (άνοιγμα πάνω από 24νμ) και γιατί δεν ήθελαν να λάβουν υπόψη την ΑΟΖ των νησιών μας Γαύδου, Κύθηρα, Αντικύθηρα, και τέλος
- Να ξεκινήσουμε συζητήσεις για χάραξη της ΑΟΖ με την Κύπρο.
- Εξυπακούεται πως για να έχουν νομιμότητα και ισχύ, όλες οι σχετικές ενέργειες που κάνουμε, αυτές θα πρέπει να κατατεθούν και στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ, όπως κάθε φορά κάνει η γειτονική μας Τουρκία, ακόμη και όταν οι ενέργειες της είναι παράνομες και προκλητικές.
