Γράφει η Κατερίνα Μιχαηλίδου
Η Ναυτική ιστορία είναι μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι εντυπωσιακές ιστορίες για την εξερεύνηση του κόσμου από τον Βόρειο έως τον Νότιο Πόλο και από την Δύση μέχρι την Ανατολή, οι μάχες στη θάλασσα για την κατάκτηση η την ανεξαρτησία λαών, οι περιπέτειες πειρατών ακόμα και οι ιστορίες που αφορούν το εμπόριο μέσω της θάλασσας δεν θα μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορους τους σεναριογράφους και τους σκηνοθέτες του παγκοσμίου κινηματογράφου με αποτέλεσμα κάποιες από αυτές τις ιστορίες να γίνουν παγκόσμια γνωστές μέσω των ταινιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ανταρσία του πληρώματος του αγγλικού μεταγωγικού πλοίου «Μπάουντι» (HMS Bounty) το 1789. Εκτός από τα βιβλία και τα άρθρα στον τύπο που εξιστόρησαν το περιστατικό και τα επακόλουθά του, ήταν κυρίως ο κινηματογράφος, που ζωντάνεψε την ιστορία της.
Πριν προχωρήσουμε στις ταινίες που έχουν γυριστεί με θέμα την ανταρσία του Μπάουντι ας δούμε τα πραγματικά γεγονότα: Στις 23 Δεκεμβρίου 1787, το μεταγωγικό πλοίο «Μπάουντι» που είχε μήκος 29 μέτρα, εκτόπισμα 220 τόνων και πλήρωμα 44 ανδρών, ένα βοτανολόγο κι έναν κηπουρό με κυβερνήτη τον 33χρονο υποπλοίαρχο Γουίλιαμ Μπλάι, σαλπάρει απο το Σπίτχεντ της Αγγλίας. Ο προορισμός του ήταν η Ταϊτή που τότε λεγόταν Οταχέιτο στο Νότιο Ειρηνικό με σκοπό να μεταφέρει στις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες, στη Καραϊβική, αρτόδεντρα. Οι καρποί τους χρησίμευαν εκείνη την εποχή για τη διατροφή των αφρικανών σκλάβων.
Το «Μπάουντι» μετά από δέκα μήνες, κατέπλευσε στην Ταϊτή τον Οκτώβριο του 1788 και παρέμεινε εκεί για περισσότερους από πέντε μήνες. Σε αυτό το διάστημα αρκετοί από το πλήρωμα συνδέθηκαν με τις γυναίκες του νησιού.
Στις 4 Απριλίου 1789, το «Μπάουντι» με το φορτίο του αναχώρησε από την Ταϊτή. Όμως, στις 28 Απριλίου, κοντά στο νησί Τόνγκα, ο 25χρονος Φλέτσερ Κρίστιαν, ύπαρχος του πλοίου, μαζί με άλλους 25 υπαξιωματικούς και ναύτες στασίασαν και κατέλαβαν το πλοίο.
Οι στασιαστές έβαλαν τον Μπλάι σε μία βάρκα μήκους 7 μέτρων μαζί με τους πιστούς του ναυτικούς και τον άφησαν στο απέραντο πέλαγος. Παρόλο που αυτό έμοιαζε με σίγουρο θάνατο, ο Μπλάι και οι άνδρες του κατόρθωσαν να φτάσουν στο Τιμόρ των Ανατολικών Ινδιών στις 14 Ιουνίου 1789, ύστερα από ένα ταξίδι περίπου 3.600 ναυτικών μιλίων. Αργότερα, ο Μπλάι επέστρεψε στην Αγγλία και άρχισε πάλι να ταξιδεύει.
Εν τω μεταξύ, ο Φλέτσερ Κρίστιαν και οι υπόλοιποι στασιαστές έπλευσαν βόρεια προς την Ταϊτή όπου 16 από τα μέλη του πληρώματος αποφάσισαν να μείνουν εκεί, παρά τον κίνδυνο σύλληψής τους από τις βρετανικές αρχές. Ο Κρίστιαν και άλλοι οκτώ, μαζί με μερικούς Ταϊτιανούς, κατευθύνθηκαν στο Νότιο Ειρηνικό και εγκαταστάθηκαν στο Πίτκερν, ένα απομονωμένο και ακατοίκητο ηφαιστειακό νησί.
Οι Βρετανοί αναζήτησαν τον Κρίστιαν και όσους τον ακολούθησαν όμως δεν μπόρεσαν να τον εντοπίσουν, αντίθετα με όσους είχαν μείνει στην Ταϊτή που συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν πίσω στην Αγγλία, όπου τρεις από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο και απαγχονίστηκαν. Το 1808, ένα αμερικανικό φαλαινοθηρικό πλησίασε το Πίτκερν και το πλήρωμα μίλησε, με τον μοναδικό επιζώντα τον Τζον Άνταμς. Ο Κρίστιαν και οι υπόλοιποι είχαν πεθάνει απο τις αρρώστιες αλλά και από τις μεταξύ τους διαμάχες. Ο Ανταμς τους είπε ότι αφότου εγκαταστάθηκαν στο Πίτκερν, έκαψαν το «Μπάουντι» και προσπάθησαν να ξεκινήσουν μια νέα ζωή.
Το 1825 ένα βρετανικό πλοίο κατέπλευσε στο νησί κι έδωσε επίσημα αμνηστία στον Άνταμς, που υπηρέτησε ως αρχηγός της κοινότητας μέχρι το θάνατό του το 1829. Το 1838 το Πίτκερν και άλλα τρία κοντινά ακατοίκητα νησιά ενσωματώθηκαν στη Βρετανική Αυτοκρατορία.
Οι αιτίες της ανταρσίας παραμένουν αδιευκρίνιστες. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο Μπλάι ήταν ένας σκληρός και άπονος πλοίαρχος και η κακοποίηση του πληρώματος οδήγησε στην εξέγερση. Άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Μπλάι δεν ήταν χειρότερος από τον μέσο καπετάνιο ή αξιωματικό του ναυτικού εκείνης της εποχής.
Ο ίδιος ο Μπλάι έγραψε το πρώτο βιβλίο για την ιστορία του Μπάουντι με τίτλο «Narrative of the Mutiny on the Bounty». Στο βιβλίο του ισχυρίζεται ότι η ανταρσία του Κρίστιαν και των ανδρών του δεν οφείλεται στη συμπεριφορά του, αλλά στην απόφαση των στασιαστών να εκμεταλλευτούν την προσωπική βεντέτα του υπάρχου Κρίστιαν Φλέτσερ με τον ίδιο ώστε αυτός να τους γυρίσει στην Ταϊτή για να ζήσουν τη ζωή τους ειρηνικά γοητευμένοι από τον τρόπο ζωής των ιθαγενών και τα θέλγητρα των γυναικών.
Ο κυβερνήτης Ουίλιαμ Μπλαι και ο υποπλοίαρχος Κρίστιαν Φλέτσερ, δυο τόσο διαφορετικοί χαρακτήρες έμελλε να γράψουν Ιστορία και στον κινηματογράφο. Όλες οι ταινίες που γυρίστηκαν έχουν κοινά χαρακτηριστικά: Δίνουν έναν πολύ πιο σημαντικό ρόλο στον Κρίστιαν Φλέτσερ από ό,τι έχει γραφτεί σε οποιοδήποτε από τα βιβλία για την Ανταρσία και όλες παρουσιάζουν τον Μπλάι σκληρό, καταπιεστικό και ανάλγητο με τους υφισταμένους του, ενώ τον Κρίστιαν ρομαντικό και συγκαταβατικό.
Η πρώτη προσέγγιση της ιστορίας της “Ανταρσίας του Μπάουντι” έγινε το 1916 σε μία βωβή ταινία με τίτλο The Mutiny of the Bounty, παραγωγής Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Δυστυχώς η ταινία θεωρείται ότι έχει χαθεί.
Το 1933 γυρίζεται η επίσης Αυστραλιανή ταινία με τίτλο «In the Wake of the Bounty». Η ταινία κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ με σκηνοθέτη τον Τσαρλς Τσόβελ και σηματοδότησε το ντεμπούτο του Έρολ Φλιν στη μεγάλη οθόνη (στο ρόλο του Κρίστιαν). Για λόγους διαφήμισης μάλιστα διαδόθηκε ότι ο Φλιν ήταν άμεσος απόγονος του Φλέτσερ του αρχηγού των στασιαστών. Η δημοσιογραφική έρευνα απέδειξε όμως ότι αυτό δεν ήταν αλήθεια.
Κορυφαία θεωρείται και η εκδοχή του Χόλυγουντ, του 1935. Η ταινία «Mutiny on the Bounty» («Ναυτική Ανταρσία» ο ελληνικός τίτλος) του Φρανκ Λόιντ με τους Τσαρλς Λότον (στο ρόλο του Μπλάι) και τον Κλαρκ Γκέιμπλ (στο ρόλο του Κρίστιαν). Εδώ δίνεται έμφαση στις διαφορετικές κοινωνικές τάξεις από τις οποίες προέρχονταν ο Μπάλι και ο Κρίστιαν. Η αντίθεσή παρουσιάζεται σε σημαντικές σκηνές της ταινίας, όπως εκείνη του καυγά τους ενώ ταξιδεύουν προς την Ταϊτή μέχρι την ίδια την εξέγερση.
Άλλη μια ταινία γυρίζεται το 1962 με τίτλο «Mutiny on the Bounty» («Η Ανταρσία του Μπάουντι»), με τον Μάρλον Μπράντο (Φλέτσερ Κρίστιαν) και Τρέβορ Χάουαρντ (Γουίλιαμ Μπλάι) σε σκηνοθεσία του Λιούις Μαϊλστόουν.
Η συγκεκριμένη ταινία επανήλθε στην επικαιρότητα πριν λίγα χρόνια, για λόγους που αφορούσαν το ίδιο το «Μπάουντι», ή μάλλον τη ρέπλικα που χρησιμοποιήθηκε στα γυρίσματα, καθώς το πλοίο είχε γίνει έκθεμα και πόλος τουριστικής έλξης, αλλά έμελλε να έχει παρόμοια τύχη με το πρωτότυπο. Στις 29 Οκτωβρίου 2012 βυθίστηκε κατά τη διάρκεια ενός τουριστικού πλου, όταν χτυπήθηκε από τον τυφώνα Σάντι ανοιχτά των ανατολικών ακτών των ΗΠΑ
Η πιο πρόσφατη σχετική ταινία κυκλοφόρησε το 1984 με τίτλο «The Bounty» («Η Ανταρσία του Μπάουντι»,) με πρωταγωνιστικό ντουέτο τους Μελ Γκίμπσον (Κρίστιαν) και Άντονι Χόπκινς (Μπλάι), θεωρείται γενικά ως η πιο ακριβής απεικόνιση της πραγματικής ανταρσίας, χωρίς να αποφύγει και αυτή τα ιστορικά και γεωγραφικά ολισθήματα, όπως για παράδειγμα, όταν σε κάποια σκηνή οι δύο πρωταγωνιστές βρίσκονται στο σπίτι του Μπλάι και σχεδιάζουν το ταξίδι, ο τελευταίος αναφέρεται σε μια διαδρομή που θα τους μεταφέρει στις ακτές της Αυστραλίας. Την εποχή του ταξιδιού του Μπάουντι, αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως Αυστραλία λεγόταν γενικά Νέα Ολλανδία, ένα όνομα που εμφανίζεται επίσης στο χάρτη που χρησιμοποιεί ο Μπλάι. Στην πραγματικότητα, η λέξη «Αυστραλία» καθιερώθηκε αργότερα, αν και κάποιες φορές αναφερόταν ως «Terra Australis».
Να σημειώσουμε εδώ ότι:
Στο Ημερολόγιο του Μπάουντι φαίνεται ότι ο Μπλάι ήταν σχετικά φειδωλός στις τιμωρίες του. Επέπληττε όταν οι άλλοι καπετάνιοι θα μαστίγωναν, και μαστίγωνε όταν άλλοι καπετάνιοι θα κρέμαγαν!
Οι «ιστορικοί» του Χόλιγουντ φαίνεται ότι έχουν παραποιήσει την αλήθεια. Η δημοφιλής μυθοπλασία συγχέει τον Μπλάι με τον Έντουαρντ Έντουαρντς πλοίαρχο του «Pandora», ο οποίος στάλθηκε από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό στον Νότιο Ειρηνικό για να συλλάβει τους στασιαστές και να τους παραπέμψει σε δίκη. Ο Έντουαρντς ήταν ο σκληρός κι ανάλγητος καπετάνιος που το Χόλιγουντ μετέφερε στον χαρακτήρα του Μπλάι.
Ο υποπλοίαρχος Κρίστιαν σε όλες τις ταινίες ενσαρκώνεται απο διάσημους και γοητευτικούς jeune premier, ενώ παραμένουν τα ερωτηματικά σχετικά με τα κίνητρα του για την ανταρσία. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Κρίστιαν υποχρεώθηκε να στασιάσει παρακινούμενος από την απροθυμία του να εγκαταλείψει την Ταϊτή και να επιστρέψει στο αυστηρό καθεστώς του πλοίου, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν απάντηση στις ολοένα και πιο σκληρές τιμωρίες του Μπλάι, κάτι που είναι επίσης αμφιλεγόμενο και συζητήσιμο.
Όπως συμβαίνει πάντα, οι ταινίες παρουσιάζουν τις ιστορίες απλουστευμένα σε αντίθεση με τα βιβλία. Εμείς πάντως σας προτρέπουμε να δείτε τις ταινίες και να τις απολαύσετε
